معیار الاختیار فی ذکر المعاهد و الدیار (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«معیار الاختیار فی ذکر المعاهد و الدیار» کتابی است که به شکل «
مقامات ادبی» نگارش یافته است.
«مقامه» داستانی
مسجع است که غالبا مشتمل بر پند و اندرز یا نکاتی ملیح و زیبا می‌باشد. ادیبان با پرداختن داستانهایی از این دست مهارت لغوی و فنی خویش را اظهار می‌نمایند. اما
ابن خطیب در این کتاب به معرفی و توصیف مهمترین شهرهای
اندلس و
مغرب از لحاظ موقعیت جغرافیایی و اوضاع اجتماعی و تاریخی در
قرن هشتم هجری (نیمه قرن چهاردهم میلادی) به شیوه‌ای ادبی و فنی می‌پردازد. از این رو کتاب ابن خطیب از نوع معمول مقامات همانند
مقامات حریری و
همدانی،
زمخشری و
دمیاطی و نظایر ایشان نیست. نویسنده کتاب را با توصیف «جبل الفتح» یا همان جبل الطارق آغاز می‌کند. اما شهرهای اندلسی دیگری که ابن خطیب به توصیف آنها می‌پردازد عبارتند از: اسطبونة، مربلة، سهیل، مالقة، قمارش، طبرنش، قنتوریة، برشانة، اوریة، بطة، وادی آش، غرناطة، ذکوان، قرطمة و غیره.
از شهرهای مغرب هم که در این کتاب معرفی و توصیف شده‌اند می‌تواند به: بادس بستة، طنجة، اصیلا، انفا، سلا، ازمور، تیط، رباط اسفی، مراکش، اغمات، فاس، سجلماسة و غساسة اشاره کرد. مضمون و محتوای کتاب به صورت محاوره و گفتگو تنظیم یافته و مؤلف طی دو مجلس به معرفی شهرهای اندلس و مغرب می‌پردازد.
چنانکه اشاره شد، کتاب در قالب
داستان و
قصه نگارش یافته و قصه از جمله دقیق‌ترین فنون ادبی و مشکل‌ترین آنها از جهت ترکیب و ساختار است. ازطرف دیگر، قصه و داستان، در میان سایر فنون ادبی، از اقبال عمومی بیشتری برخوردار است.
ابن خطیب «معیار الاختیار» را ضمن اثر بزرگ ادبی خود؛ یعنی «
ریحانة الکتاب و نجعة المنتاب» که هنوز به صورت مخطوط در
کتابخانه‌ها نگهداری می‌شود، آورده است. از این رو در معرفی نسخ خطی «معیار الاختیار» به معرفی نسخه‌های خطی «ریحانة الکتاب» می‌پردازیم.
۱- نسخه‌های «دار الکتب المصریة»
قاهره به شماره ۱۹۸۷۵.
۲- نسخه «اسکوریال» مادرید به شماره ۵۵۴ از فهرست غزیری.
۳- نسخه «
کتابخانه واتیکان» رم به شماره ۲۵۲.
۴- نسخه «
کتابخانه ملی الجزایر» به شماره ۱۸۱.
۵- نسخه «
کتابخانه عمومی قرویین» فاس به شماره ۴۰- ۵۶۵ ۶- نسخه «
کتابخانه عمومی رباط» (قسم المخطوطات و المحفوظات» به شماره ۳۳۱ ک نسخه حاضر نیز توسط دکتر
محمدکمال شبانه مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته و در قطع وزیری با جلد شومیز به همراه برخی تصاویر در ۱۹۸ صفحه در سال ۱۴۲۳ ه- ۲۰۰۲ م توسط انتشارات «مکتبة الثقافة الدینیة» قاهره به چاپ رسیده است. نوبت چاپ کتاب نامعلوم است.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
