• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

معیار الاختیار فی ذکر المعاهد و الدیار (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



«معیار الاختیار فی ذکر المعاهد و الدیار» کتابی است که به شکل «مقامات ادبی» نگارش یافته است.



«مقامه» داستانی مسجع است که غالبا مشتمل بر پند و اندرز یا نکاتی ملیح و زیبا می‌باشد. ادیبان با پرداختن داستانهایی از این دست مهارت لغوی و فنی خویش را اظهار می‌نمایند. اما ابن خطیب در این کتاب به معرفی و توصیف مهمترین شهرهای اندلس و مغرب از لحاظ موقعیت جغرافیایی و اوضاع اجتماعی و تاریخی در قرن هشتم هجری (نیمه قرن چهاردهم میلادی) به شیوه‌ای ادبی و فنی می‌پردازد. از این رو کتاب ابن خطیب از نوع معمول مقامات همانند مقامات حریری و همدانی، زمخشری و دمیاطی و نظایر ایشان نیست. نویسنده کتاب را با توصیف «جبل الفتح» یا همان جبل الطارق آغاز می‌کند. اما شهرهای اندلسی دیگری که ابن خطیب به توصیف آنها می‌پردازد عبارتند از: اسطبونة، مربلة، سهیل، مالقة، قمارش، طبرنش، قنتوریة، برشانة، اوریة، بطة، وادی آش، غرناطة، ذکوان، قرطمة و غیره.
از شهرهای مغرب هم که در این کتاب معرفی و توصیف شده‌اند می‌تواند به: بادس بستة، طنجة، اصیلا، انفا، سلا، ازمور، تیط، رباط اسفی، مراکش، اغمات، فاس، سجلماسة و غساسة اشاره کرد. مضمون و محتوای کتاب به صورت محاوره و گفتگو تنظیم یافته و مؤلف طی دو مجلس به معرفی شهرهای اندلس و مغرب می‌پردازد.


چنانکه اشاره شد، کتاب در قالب داستان و قصه نگارش یافته و قصه از جمله دقیق‌ترین فنون ادبی و مشکل‌ترین آنها از جهت ترکیب و ساختار است. ازطرف دیگر، قصه و داستان، در میان سایر فنون ادبی، از اقبال عمومی بیشتری برخوردار است.


ابن خطیب «معیار الاختیار» را ضمن اثر بزرگ ادبی خود؛ یعنی «ریحانة الکتاب و نجعة المنتاب» که هنوز به صورت مخطوط در کتابخانه‌ها نگهداری می‌شود، آورده است. از این رو در معرفی نسخ خطی «معیار الاختیار» به معرفی نسخه‌های خطی «ریحانة الکتاب» می‌پردازیم.
۱- نسخه‌های «دار الکتب المصریة» قاهره به شماره ۱۹۸۷۵.
۲- نسخه «اسکوریال» مادرید به شماره ۵۵۴ از فهرست غزیری.
۳- نسخه «کتابخانه واتیکان» رم به شماره ۲۵۲.
۴- نسخه «کتابخانه ملی الجزایر» به شماره ۱۸۱.
۵- نسخه «کتابخانه عمومی قرویین» فاس به شماره ۴۰- ۵۶۵ ۶- نسخه «کتابخانه عمومی رباط» (قسم المخطوطات و المحفوظات» به شماره ۳۳۱ ک نسخه حاضر نیز توسط دکتر محمدکمال شبانه مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته و در قطع وزیری با جلد شومیز به همراه برخی تصاویر در ۱۹۸ صفحه در سال ۱۴۲۳ ه- ۲۰۰۲ م توسط انتشارات «مکتبة الثقافة الدینیة» قاهره به چاپ رسیده است. نوبت چاپ کتاب نامعلوم است.
[۱] معیار الاختیار فی ذکر المعاهد و الدیار، مقدمه محقق دکتر محمد کمال شبانه.
[۲] دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، مدخل ابن خطیب، مقاله یوسف رحیم لو.
[۳] المعجم الوجیز، مدخل، قام.



۱. معیار الاختیار فی ذکر المعاهد و الدیار، مقدمه محقق دکتر محمد کمال شبانه.
۲. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، مدخل ابن خطیب، مقاله یوسف رحیم لو.
۳. المعجم الوجیز، مدخل، قام.



نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.



جعبه ابزار