• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رصد (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





رَصَد (به فتح راء و صاد) از واژگان قرآن کریم به معنای مراقبت کردن است. مشتقات رصد که در آیات قرآن آمده عبارتند از: مَرْصَد و مِرصاد اسم مكان به معنى كمينگاه (تفاوتشان آن است که مرصاد به مكانی كه فقط مخصوص كمين است گفته می‌شود و إرْصاد (به کسر الف و سکون راء) به معنای آماده كردن است.



رَصَد به معنای مراقبت كردن و چيزى را زير نظر گرفتن است و نيز به معنى مراقب و مراقبت شده آمده است. (كمين كردن و كمين‌كننده)


(فَمَنْ يَسْتَمِعِ الْآنَ يَجِدْ لَهُ شِهاباً رَصَداً) «هر كه اكنون گوش كند شهابى را در كمين خود می‌يابد.» «رصد» صفت شهاب و به معنى كمين‌كننده است.
رصد به معنى كمين‌كننده مفرد و جمع و مؤنّث در آن يكسان است. (إِلَّا مَنِ ارْتَضى‌ مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ‌ رَصَداً) گفته‌اند رصد به معنى نگهبانان و مراقبان است يعنى خدا از جلو روى و از پشت سرش نگهبانان می‌فرستد.

۲.۱ - مرصد

مَرْصَد، اسم مکان به معنى كمينگاه است‌.
(وَ خُذُوهُمْ وَ احْصُرُوهُمْ وَ اقْعُدُوا لَهُمْ كُلَ‌ مَرْصَدٍ ...) «بگيريد، حبسشان كنيد و براى گرفتن آنها در هر كمينگاه بنشينيد.»


مرصاد اسم مکان است. راغب می‌گويد: فرق مرصاد با مرصد آن است كه مرصاد به مكانی كه فقط مخصوص كمين است گفته می‌شود.
(إِنَّ رَبَّكَ‌ لَبِالْمِرْصادِ)
(إِنَّ جَهَنَّمَ كانَتْ‌ مِرْصاداً) جوهری آن را طريق معنى كرده ولى مراقبت در آن منظور است.

۳.۱ - ارصاد

ارصاد به معنای آماده كردن است. در قاموس گويد «أَرْصَدْتُ‌ لَهُ: أَعْدَدْتُ»
(وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ ...) «و براى آماده كردن به كسی كه با خدا و رسول جنگيده است.»
صحاح، قاموس، اقرب تصريح دارند كه چون بعد از ارصاد «لام» آيد به معنى آماده كردن است.
[۱۷] شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ذیل واژه «رصد».



۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۱۰۱.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۳، ص۵۱.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۵.    
۴. جن/سوره۷۲، آیه۹.    
۵. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ۲، ج۴۷۴، ص.    
۶. جن/سوره۷۲، آیه۲۷.    
۷. توبه/سوره۹، آیه۵.    
۸. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۳۵۵.    
۹. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۳۵۵.    
۱۰. فجر/سوره۸۹، آیه۱۴.    
۱۱. نباء/سوره۷۸، آیه۲۱.    
۱۲. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج۲، ص۴۷۴.    
۱۳. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، ص۲۸۲.    
۱۴. توبه/سوره۹، آیه۱۰۷.    
۱۵. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج۲، ص۴۷۴.    
۱۶. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، ص۲۸۲.    
۱۷. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ذیل واژه «رصد».



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «رصد»، ج۳، ص۱۰۱.    






جعبه ابزار