محمدحسین ذهبیمراحل تکوین و تدوینتفسیر را پنج مرحله می‌داند: ۱. مرحله اول که صرفا نقل روایت بوده، روایات تفسیریصحابه از قول پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم یا از قول یکدیگر نقل می‌شده و تابعان نیز از صحابه یا از همدیگر نقل می‌کرده‌اند. این مرحله تا پایان قرن اول هجری ادامه داشت. ۲. مرحلهدوم از ابتدای تدوین رسمی حدیث (آغاز قرن دوم) با تدوین و تبویب احادیث از جمله احادیث تفسیری آغاز شد. در این مرحله هنوز قرآن به صورت سوره به سوره و آیه به آیه و به ترتیب از آغاز تا پایان تفسیر نشده بود. ۳. در مرحله سوم، تفسیر از حدیث جدا شد و به صورت علمی مستقل در آمد و تفاسیر جامعی تدوین شد. ۴. در مرحله چهارم، تفسیر از حدود تفسیر ماثور فراتر رفت و احادیث تفسیری مانند دیدگاه مفسران بدون اشاره به حدیث بودنشان عرضه شد. در این مرحله، اسرائیلیات و نصرانیات با تفسیر در هم آمیخت. ۵. مرحله پنجم گسترده‌ترین دوره تاریخ تفسیر است که از عصر عباسی تا امروز ادامه دارد و مشخصه آن آمیزش تفسیر عقلی با تفسیر نقلی است که انواع گوناگون دارد. مراحل تکوین و تدوینتفسیر نزد شیعهامامیه با گفته ذهبی در التفسیر و المفسرون فرق دارد. علامه طباطبایی رحمة‌الله‌علیه می‌نویسد: شیعه برای اقوال صحابه و تابعان هیچ گونه حجیت و اعتبار خاصی قائل نیست و آنان را مانند دیگر مسلمانان می‌داند. تنها قول پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم … و به نصخبر متواترثقلین قول عترت و اهل بیتپیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم حجت است.
