محمدصادق کلباسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
![]()
محمدصادق کلباسی (
کرباسی)، ادیب و مورخ، ریاضی‌دان و حکیم، مفسّر و رجالی، فقیه و اصولی معاصر، صاحب اثر گران‌سنگ
دائره المعارف الحسینیه و از نوادگان صحابی بزرگ
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)؛
مالک اشتر نخعی می‌باشد.
محمّدصادق
کرباسی فرزند ارشد آیت‌الله حاج
شیخ محمّد کلباسی و نوادۀ آیت‌الله حاج
شیخ ابوتراب است که وی فرزند آیت‌الله العظمی حاج
شیخ محمّد جعفر بوده و ایشان فرزند سوم مرجع کلّ شیعه آیت‌الله العظمی علّامه حاج
محمّدابراهیم کلباسی اشتری (معروف به امام الکرباسی) متوفّی ۱۲۶۱ قمری مدفون مقابل درب شرقی
مسجد حکیم اصفهان است. این عالمان همگی از تبار صحابی بزرگ امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)؛ جناب
مالک اشتر نخعی می‌باشند.
آیت الله محمّدصادق
کرباسی در پنجم ماه ذیحجه ۱۳۶۶ قمری مصادف با ۲۷ مهر ۱۳۲۶ شمسی در
کربلا متولد شد.
ایشان مقدمات علوم دینی را در
حوزه علمیه کربلا آموخت. وی
ادبیات عرب را نزد علمای کربلا:
شیخ جعفر رشتی،
شیخ محمّد شاهرودی،
سیدمحمود اصفهانی،
سیدمحسن جلالی و دروس سطح
فقه و
اصول را نزد والد خود و
شیخ محمّدحسین مازندرانی و
شیخ محمّد شاهرودی و
شیخ محمّدعلی خلیق و
شیخ جعفر رشتی و
سیدمرتضی قزوینی و علم حکمت (
فلسفه) و
کلام را نزد پدر خود و
شیخ محمّدرضا اصفهانی و
شیخ عبدالرحیم قمی و
تفسیر و
درایه و
رجال و
اخلاق را نیز از پدرش آموخت. وی همیشه از ذکاوت و هوش و استعداد و جدّیت در درس سرآمد اقران خود بود. در تمام علوم متداول حوزه و حتّی علوم غیر رایج مثل هیئت و
اسطرلاب و
هندسه و
علوم غریبه و زبان انگلیسی و جغرافیا و فیزیک و … نزد استادان همّت گماشت و فرا گرفت و به مقام استادی رسید.
محمدصادق کلباسی، پس از فراگیری مقدمات و فقه و اصول در حوزه کربلا، در سال ۱۳۸۵ قمری به دروس
خارج فقه و اصول راه یافت و از دروس خارج فقه و اصول علمای اعلام و آیات عظام ساکن در کربلا: حاج
شیخ محمّدرضا اصفهانی،
شیخ محمّد شاهرودی،
شیخ یوسف خراسانی و
شیخ محمّد کلباسی (پدر بزرگوارش) بهره برد. سپس با
هجرت به
نجف اشرف از دروس خارج حضرات آیات و مراجع عظام:
امام خمینی (قدس سرّه) و
سیدابوالقاسم خویی استفاده نمود.
محمدصادق کلباسی، حافظ کلّ
قرآن کریم بوده و برخوردار از قریحه‌ای ذاتی در سرودن شعر به زبان عربی است و تاکنون دیوان‌های شعری متعدّد در موضوعات مختلف سروده که بعضی از آنها به چاپ رسیده است. او علاوه بر قدرت تدریس در علوم مختلف، توانایی سخنرانی به زبان انگلیسی را داشته و اکنون نیز به چند زبان زندۀ دنیا (فارسی، عربی، انگلیسی، ترکی، اردو، هندی و پشتو) تسلّط دارد.
به پیشنهاد ایشان سنت حسنه پیاده‌روی از کربلا به سمت نجف اشرف در
عید مبعث و
عید غدیر خم مطرح و مورد قبول واقع شد و هر ساله گروهی از علما و طلّاب و جماعتی از مؤمنین در این اعیاد، با پای پیاده از کربلا به زیارت بارگاه امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) مشرّف می‌شوند. وی همچنین با همراهی عالمانی چون سید محمّدعلی طبسی و
شیخ مهدی شریعت‌زاده و
شیخ حسن بیارجمندی هیئت امر به معروف و نهی از منکر را در کربلا تاسیس کرد.
محمدصادق کلباسی، پس از چند سال به
تهران مهاجرت کرد و از دروس آیات عظام:
سیداحمد خوانساری،
سیدابوالحسن رفیعی قزوینی و
شیخ محمّدباقر آشتیانی بهره برد. سپس رحل اقامت در شهر
قم افکند و ادامۀ دروس خارج فقه و اصول را از علمای اعلام و مراجع عظام:
سیدمحمدرضا گلپایگانی،
شیخ مرتضی حائری،
شیخ رازی تبریزی،
شیخ هاشم آملی،
شیخ کاظم تبریزی،
شیخ محمّدحسین کلباسی و
شیخ محمّد کلباسی (پدر بزرگوارش که آن زمان در قم ساکن شده بود) فرا گرفت و از برخی اساتید خود
اجازه اجتهاد و نقل روایت دریافت نمود. ایشان در قم سالیانی از مباحث فلسفی علّامه
سیدمحمّدحسین طباطبایی نیز بهره برد.
وی بعد از تحصیل علوم دینی در کربلا، نجف، تهران و قم در
دمشق و
بیروت ساکن گردید. در دمشق حوزۀ علمیۀ زینبیه را به همراه آیه الله شهید
سیدحسن شیرازی پایه‌گذاری کرد. شاید نقطه عطف زندگی علمی آیت‌الله
کرباسی را بتوان نگاه تخصصی به مقوله
عاشورا و
امام حسین (علیه‌السّلام) دانست که در این راستا اقدام به تاسیس مرکز بین المللی پژوهش‌های حسینی با نام «المرکز الحسینی للدراسات و المؤسّسات» در لندن و در قلب اروپا نمودند. ایشان سالیانی است که در آن مرکز به تحقیق و پژوهش در علوم دینی اشتغال دارد و در آن‌جا بزرگترین دائره المعارف شیعی را به نام «دائره المعارف الحسینیه» در ۱۰۰۱ جلد تالیف کرده است.
اخیرا (همزمان با روز اول
ماه رجب و زادروز با سعادت حضرت
امام محمد باقر (علیه‌السّلام) مصادف با ۲۳ دی ماه ۱۴۰۲) نهاد علمی آموزشی جامعة المصطفی العالمیه؛ با برگزاری نشستی با حضور اساتید مجتمع عالی قرآن و حدیث در موضوع: آشنایی با شخصیت و آثار علمی علامه محمدصادق کلباسی از یک عمر تلاش و مجاهدتهای علمی-اخلاقی ایشان و تالیف بیش از هزار جلد کتاب با موضوع امام حسین (علیه‌السّلام) تقدیر نمود.
ایشان علاوه بر تدریس در حوزه‌های علمیه موفّق به تحقیقات و تالیفات کثیری در علوم مختلف اسلامی گردید که برخی از آنها عبارت است از:
دائره المعارف الحسینیه، به عنوان مهمترین اثر آیت الله کلباسی، یک دانشنامه جامع و مفصل به زبان عربی است که به طور اختصاصی به بررسی ابعاد مختلف زندگی، سیره و آموزه‌های امام حسین (علیه‌السّلام) و واقعه عاشورا می‌پردازد. این اثر شامل طیف وسیعی از علوم و موضوعات مرتبط با امام حسین (علیه‌السّلام) از جمله سیره، تاریخ، فقه، حدیث، ادبیات، سیاست، هنر و... می‌باشد.
مؤلف، با محوریت قرار دادن حضرت سید الشهداء، به تحقیق و بررسی جامع و دقیق تمام وقایع و اطلاعات مربوط به آن حضرت در طول تاریخ پرداخته است. مثلا در بخش مربوط به سیره امام حسین (علیه‌السّلام)، مؤلف با دقتی مثال زدنی، تمام وقایع زندگی ایشان را از لحظه انعقاد نطفه (شب دوشنبه هفدهم ماه صفر سال چهارم هجری) تا جزئیات مهمترین بخش زندگی ایشان، یعنی نهضت و
شهادت و
بازگشت اسرا به مدینه، مورد بررسی و ثبت قرار داده است. همچنین، ایشان با ارائه جدول زمانی وقایع و تشریح آنها به صورت روزشمار به دو تاریخ هجری و میلادی، کوچکترین نقطه‌ای را بدون تحقیق و بررسی رها نکرده است.
نکته مهم و قابل توجه دیگر در مورد محتوای این دائرة المعارف آنست که هر باب یا فصل اصلی از دائرة المعارف امام حسین (علیه‌السّلام) دارای یک مقدمه علمی-تحقیقی مفصل است که مؤلف در آن به تحقیق علمی در موضوع آن باب پرداخته و با جمع آوری نظرات مختلف و احیاناً نظریات جدید علمی و نقد و بررسی آنها به تبیین مطلب صحیح و اثبات آن پرداخته است.
برخی از افراد و مؤسسات پژوهشی، اقدام به استخراج این مقدمه‌ها و مطالب دیگر از دائرة المعارف کرده‌اند و این مقدمه‌ها و مطالب استخراج شده را، برای استفاده محققین و دانش پژوهان و حتی تدریس در برخی از دانشگاه‌ها در خاورمیانه، اروپا و آمریکا، به صورت یک کتاب مستقل به چاپ رسانده‌اند.
این دائره المعارف در ۱۰۰۱ جلد تدوین شده و تاکنون ۱۲۷ جلد آن به چاپ رسیده است که عبارت است از:
الحسین و نسبه و نسله ۴ جلد؛ السیره الحسینیه ۲ جلد؛ الصحیفه الحسینیه الکامله ۲ جلد؛ دیوان الامام الحسین ۲ جلد؛ الحسین الکریم فی القرآن العظیم ۲ جلد؛ الحسین فی السنّه ۲ جلد؛ الحسین و التشریع الاسلامی ۶ جلد؛ العامل السیاسی لنهضه الحسین ۲ جلد؛ وثائق النهضه الحسینیه ۲ جلد؛ معجم انصار الحسین الهاشمیین ۳ جلد؛ معجم انصار الحسین غیر الهاشمیین ۲ جلد؛ معجم انصار الحسین النساء ۳ جلد؛ قالوا فی الحسین ۲ جلد؛ الحسین فی السطور ۲ جلد؛ تاریخ المراقد (الحسین و اهل بیته و انصاره) ۸ جلد؛ اضواء علی مدینه الحسین ۲ جلد؛ اضواء علی مدینه الحسین (مبحث شهداء) ۲ جلد؛ اضواء علی مدینه الحسین (الحرکه العلمیّه) ۲ جلد؛ معجم المصنّفات الحسینیه ۴ جلد؛ معجم المقالات الحسینیه ۷ جلد؛ معجم خطباء المنبر الحسینی ۲ جلد؛ الرؤیا (مشاهدات و تآویل) ۲ جلد؛ معجم المشاریع الحسینیه (جغرافیای حسینیه‌ها در مناطق مختلف جهان) ۳ جلد؛ معجم الشعراء الناظمین فی الحسین ۴ جلد؛ المدخل الی الشعر الحسینی ۲ جلد؛ دیوان القرن الاوّل ۲ جلد؛ دیوان القرن الثانی ۱ جلد؛ دیوان القرن الثالث ۱ جلد؛ دیوان القرن الرابع ۲ جلد؛ دیوان القرن الخامس ۱ جلد؛ دیوان القرن السادس ۱ جلد؛ دیوان القرن السابع ۱ جلد؛ دیوان القرن الثامن ۱ جلد؛ دیوان القرن التاسع ۱ جلد؛ دیوان القرن العاشر۲ جلد؛ دیوان القرن الحادی عشر ۲ جلد؛ دیوان القرن الثانی عشر ۳ جلد؛ دیوان القرن الثالث عشر ۷ جلد؛ دیوان الابوذیه ۱۰ جلد؛ دیوان التخمیس ۲ جلد؛ دیوان الموّال الزهیری ۱ جلد؛ دیوان السریع ۱ جلد؛ المدخل الی الشعر الفارسی ۲ جلد؛ دیوان الشعر الفارسی ۲ جلد؛ المدخل الی الشعر الپَشتوی ۱ جلد؛ دیوان الشعر الپَشتو ۱ جلد؛ المدخل الی الشعر الاردَوی ۱ جلد؛ دیوان الشعر الاردَوی ۲ جلد؛ دیوان الشعر التّرکی ۲ جلد؛ الشعر الانگلیزی ۱ جلد.
سلسله الشرایع؛ مجموعه تالیفاتی درباره اصول و قوانین زندگی اجتماع و معیارها، حدود، سنت‌ها، آداب و رسوم خاص ادیان و شرایع در ۳۵۰ جلد از جمله:
الریاضه، الاستنساخ، الاجتماع، الانتخابات، الاحزاب فی الاسلام، الاتصالات، المواصلات، التکلیف، الجمعه، العید، الوقف، الآیات، الآل، الخدمه، الصداقه، السجود، الامن، المحاماه، النفقه، الازیاء، الجنین، الثقافه، التسمیه، التحریر، الذره، النّفایات، البلدیات، القربی، الخدمه، الحقوق، الاحتلال، البراء، الاجتهاد، الاختلاف، الترهیب، التوقیت، التوبه، التجوید، الشهاده، الدفاع، الاستسقاء، الحجاب، الاذان، النظافه، الکفّارات، التامین، الاهلّه، الدّعاء، الاجاره، الطواف، العقل، الحرم، عاشورا، الشفاعه، العید.
«المشروع الحسینی للاستثمار»؛ «نظره المستشرقین والرحاله الی الروضه الحسینیه»؛ «تاریخ السدائه الحسینیه»؛ «الروضه الحسینیه»؛ «کربلا کما شاهدت»؛ «سفائن الامل فی الحسین علیه السلام»؛ «الاعلام الحسینی عبر التاریخ»؛ «احیاء المیّت بفضائل اهل بیت علیهم السلام»؛ «دور المراقد فی تاریخ الشعوب».
«التفسیر المسترسل» در ۳۰ جلد؛ «المختوم فی التفسیر المنظوم»؛ «التفسیر الموسوعی»؛ «الاحاطه فی تفسیر سوره الفاتحه» در ۵ جلد؛ «مجمع غریب القرآن» در ۳ جلد؛ «المجعم المفهرس للقرآن» در ۳ جلد.
«الاجتهاد و التقلید» فقه استدلالی؛ «الصلاه» فقه استدلالی؛ «الصوم» فقه استدلالی؛ «الحجّ» فقه استدلالی؛ «اعمال شهر رمضان المبارک»؛ «اعمال الحجّ»؛ «المراه و الدماء الثلاثه».
«معجم مجمع البحرین» در ۶جلد؛ «الاوزان الصرفیه»؛ «علم العروض» در ۳ جلد؛ «هندسه العروض».
«الاسلام فی آرجنتین»؛ «الاسلام فی ارمینیا»؛ «الاسلام فی آذربایجان»؛ «الاسلام فی اسبانیا؛ «الاسلام فی اثیوبیا»؛ «الاسلام فی بریطانیا»؛ «الرحله الاوربیه» ۳ جلد.
«تشریح الافلاک»؛ «البدائع و اللطائف»؛ «تشریح عظام الراس»؛ «الاوزان و المقاییس»؛ «الباقی الوردیه»؛ «بصائر النور»؛ «الشریع الاسلامی فی مناهله»؛ «الابوذیه بین التاصیل و التفعیل»؛ «یوسف من البئر الی العرش»؛ «آل الکرباسی» تعریب کتاب خاندان کلباسی؛ «انّه المؤمن حقّاً السیره الکامله لفارس الاسلام مالک الاشتر و اولاده» ۵ جلد؛ «اطلس لبنان»؛ «الحدیث»؛ «مع الکلینی»؛ «مع الحرّ العاملی فی مسیرته العلمیه»؛ «قراءات»؛ «لبوه العرین»؛ «متطلبات الامه»؛ «الایناس بلآلی الجناس»؛ «لبنات الهندسه»؛ «رجز العداله»؛ «الاغراض الشریعه»؛ «الموال فی دراسه معمقه»؛ «الرؤیا بین الحقیقه و الوهم».
پایگاه علمی فرهنگی شیخ احمد کلباسی، معرفی آیت الله علّامه حاج شیخ محمّدصادق کرباسی، تاریخ بازیابی ۱۴۰۲/۱۲/۰۵.
