• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن هشام سعدی (دائرة‌المعارف‌مؤلفان‌اسلامی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: محمد بن هشام سعدی.

ابومحلّم محمد بن هشام سعدی (۱۴۸-۲۴۸ق)، دانشمندی ادیب، لغوی، آگاه به ایام العرب، شاعر و از نزدیکان خلفای عباسی در قرن سوم هجری قمری بود.



ابومحلّم محمد بن هشام بن عوف شیبانی سعدی تمیمی، نام وی را محمد بن سعد و احمد نیز آورده‌اند. او به سال ۱۴۸ق در اهواز در خاندانی ایرانی به دنیا آمد و به بنی سعد انتساب یافت. از خود وی نقل است: در سالی که منصور عباسی (خلافت ۱۳۶-۱۵۸ق) حج گزارد، به دنیا آمده است. ابومحلّم دانشمندی ادیب، لغوی، آگاه به ایام العرب و شاعر عصر عباسی بود. وی برای فراگیری علوم به شهرهای مختلف از جمله مکه، کوفه و بصره سفر کرد و از محضر سفیان بن عیینه، وکیع، جریر بن عبدالحمید، محمد بن فضیل بن غزوان و دیگران دانش آموخت. او مدتی در بادیه عراق اقامت کرد، تا دانش لغوی و ادبی خود را نزد بدویان کمال بخشد و مطالب زیادی از کلام بادیه نشین‌ها نوشت. آن گاه آوازه‌ای یافت و به دربار خلفا و امیران راه یافت و در زمره ادیبان خاص آنان در آمد.
[۵] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۲۰۹.



وی با واثق بالله (خلافت ۲۲۷-۲۳۲ق) و منتصر بالله عباسی (خلافت ۲۴۷-۲۴۸ق) ملاقات داشت و معبّر خواب خلیفه بود. واثق عباسی او را به داوری میان شعرهای ابوالعتاهیه و ابونواس برگزید
[۷] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۷، ص۱۷۶.
و با عبدالله بن طاهر به ری و خراسان سفر کرد و در ری برای او اشعاری سرود.
[۸] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۸۶.
برخی وی را در عین حال شیعه دانسته‌اند.


افرادی چون میمون بن‌ هارون،
[۱۰] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۴، ص۳۳۵. ۱
زبیر بن بکار، ثعلب، مبرّد، علی بن صبّاح و دیگران از وی روایت کرده‌اند.


ابومحلّم دارای حافظه نیرومندی بود که در درس استادش سفیان بن عیینه در مکه شرکت می‌کرد، بدون اینکه مکتوب کند و این امر استاد را به تعجب واداشت. مؤرج گوید: ابومحلم در قوه حافظه بر همه برتری داشت، او جزوه پنجاه ورقی از من عاریه گرفت و در یک شب آن را به خاطر سپرد و روز بعد آن را به من برگرداند. او در اشعارش احمد بن ابراهیم بن اسماعیل کاتب و پدرش را هجو می‌کرد.


آثار او کتاب الانواء، کتاب الخیل و کتاب خلق الانسان می‌باشد.


وی سرانجام به سال ۲۴۸ق یا ۲۴۵ق درگذشت.
[۲۰] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ق۳، ص۲۸.
[۲۲] مرصفی، سید بن علی، رغبة الامل، ج۱، ص۱۴۲.
[۲۳] مرصفی، سید بن علی، رغبة الامل، ج۴، ص۴۱.
[۲۴] مرصفی، سید بن علی، رغبة الامل، ج۷، ص۱۳۵-۱۳۶.



۱. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۶۹.    
۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۱۳۱.    
۳. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۶۸.    
۴. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۵۷.    
۵. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۲۰۹.
۶. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۵۷.    
۷. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۷، ص۱۷۶.
۸. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۸۶.
۹. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۵، ص۴۱۵.    
۱۰. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۴، ص۳۳۵. ۱
۱۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۸، ص۴۷۷.    
۱۲. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۲۵۸.    
۱۳. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۶۹.    
۱۴. مرزبانی، محمد بن عمران، معجم الشعراء، ص۴۳۲.    
۱۵. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۵۱.    
۱۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۸، ص۴۷۸.    
۱۷. مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۱۶۷.    
۱۸. مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۳۱۴.    
۱۹. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۱۱۰.    
۲۰. سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ق۳، ص۲۸.
۲۱. یافعی، عبدالله بن اسعد، مراة الجنان، ج۲، ص۱۱۱.    
۲۲. مرصفی، سید بن علی، رغبة الامل، ج۱، ص۱۴۲.
۲۳. مرصفی، سید بن علی، رغبة الامل، ج۴، ص۴۱.
۲۴. مرصفی، سید بن علی، رغبة الامل، ج۷، ص۱۳۵-۱۳۶.
۲۵. بکری‌ اندلسی، عبدالله بن عبدالعزیز، سمط اللآلی، ج۲، ص۷۸.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۰۴-۷۰۵، برگرفته از مقاله «محمد سعدی».






جعبه ابزار