مجربات عمومی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مجربات عمومی، یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به‌معنای قضایای تجربه شده توسط عموم مردم در زمان‌ها و مکان‌های مختلف است.
قضایای مجرّبات، به اعتبار شخص تجربه کننده بر دو قسم است:
۱. مجربات عمومی؛
۲. مجربات خصوصی.
و به اعتبار شئ مورد تجربه نیز بر دو قسم است:
۱. مجربات مطلق؛
۲. مجربات مقیّد.
مجربات عمومی؛ احکامی هستند که عموم مردم مختلف در زمان‌ها و مکان‌های متفاوت آن را به تجربه در آورده و
حکم ثابت کلی ضروری صادر نموده‌اند. قطعی بودن این احکام کلیت و عمومیت دارد و با مرور
زمان و تغییر مکان و اختلاف شرایط تغییر پذیر نبوده و هیچ گاه از اعتبار و سندیت خارج نمی‌شوند. مثل حکم به این که هر جسمی متحیّز است و هر آتشی سوزاننده است، و هر مرکبی قابل انحلال است. این احکام ثابت و دائم، و
ازلی و ابدی می‌باشد.
مجربات خصوصی؛ احکامی است که نتیجه تجربه اشخاص معیّن و معدودی می‌باشد. اعتبار و سندیت این احکام به صورت نسبی، و برای خود شخص تجربه کننده است زیرا برای دیگران قطعی و یقینی نیست و با اختلاف زمان و مکان و برای مردم مناطق مختلف و گاهی برای یک شخص در دو زمان اختلاف پیدا می‌کند. و به همین جهت است که نسبت به احکام بسیاری از تجربه‌ها کشف خلاف می‌شود و سندیت آن احکام با تجربه مخالف از میان می‌رود.
مجرب مطلق آن است که خاصیت ماهیتی در همه حالات
ماهیت و در همه اماکن و با همه شرایط و اوصاف و با همه مقارنات که در آن خاصیت ممکن است دخالت داشته باشند به تجربه رسیده باشد. این حکم برای تجربه کننده یا برای همه مردم نسبت به همه افراد موضوع عمومیت و کلیت دارد.
مجربات مقیّد؛ این قضایا در مواردی حاصل می‌شود که ماهیتی را در مکان معیّنی یا با صفت و حالت مخصوصی مورد آزمایش قرار داده باشند. در این صورت حکم نسبت به همان حالت یا صفت خاص عمومیت دارد و نسبت به طبقات و
اصناف دیگر آن ماهیت عمومیت نخواهد داشت مثل آن که مردم سرزمین معینی یا نژاد مخصوصی را مورد آزمایش قرار داده و خاصیت معینی در آن‌ها یافته باشیم. این خاصیت نسبت به مردم آن سرزمین یا آن نژاد خاص عمومیت داشته و شامل سایر نژاد‌ها و مردم مکان‌های دیگر نمی‌شود.
در تنظیم این مقاله از منبع ذیل استفاده شده است:
•
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «مجربات عمومی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۱۱.
