مجدالدین محمد پاییزی نسوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پاییزیِ نَسَوی، مجدالدین محمد، شاعر و
حماسه
سرای ایرانی سدۀ ۷ق/۱۳م در دربار ملوک خانیۀ ماوراءالنهر می‌باشد.
از زندگی و تحصیلات پاییزی نسوی که
حاجی خلیفه او را مجدالدین بابری نسایی خوانده است،
اطلاعی در دست نیست. عوفی نخستین کسی است که دربارۀ پاییزی گزارشی به دست داده است. بنابر این گزارش، وی در ۶۰۰ق/۱۲۰۴م در شهر نسای ماوراءالنهر، پاییزی را که در آن زمان در حال سرودن اثری به نام شاهنشاه‌نامه بود، ملاقات کرده است.
شاهنشاه‌نامۀ او، مثنوی‌ای
حماسی ـ تاریخی در بحر متقارب بوده که به اوصاف و کشور گشایی‌های سلطان علاءالدین محمدخوارزمشاه (حک ۵۹۶-۶۱۷ق/۱۲۰۰-۱۲۲۰م)، ملقب به سلطان سکندر ثانی، اختصاص داشته است، هرچند هیچ نسخه‌ای از آن در دست نیست.
ویژگی شاهنشاه‌نامۀ پاییزی در آن است که آغازی است بر تغییر جریان شعر
حماسی فارسی از موضوع قهرمانی ـ ملی به موضوع تاریخی.
گفتنی است: پس از سدۀ ۵ق، با از میان رفتن حکومت‌های ایرانی، نشانه‌های ضعف در نظم
حماسه‌های ملی پدیدار شد و در مقابل انحطاط
حماسه‌های ملی، نوع جدیدی از
حماسه‌سازی که با اوضاع اجتماعی آن روزگار
ایران سازگار بود، پدید آمد که عبارت بود از نظم
حماسه‌هایی دربارۀ شخصیت‌های تاریخی معاصر شاعر که شاهنشاه‌نامۀ پاییزی نسوی از این نوع به شمار می‌رود.
پاییزی کمتر قصیده و قطعه سروده، و در سرودن رباعیات ایهامی و ذووجهین مهارت داشته است.
امروزه تنها ۵ رباعی از سروده‌های او برجا مانده است.
(۱) مصطفی حاجی خلیفه، کشف الظنون.
(۲) امین احمد رازی، هفت اقلیم، به کوشش جواد فاضل، تهران، ۱۳۴۰ش.
(۳) ذبیح‌الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، ۱۳۳۹ش.
(۴) ذبیح‌الله صفا،
حماسه
سرایی در ایران، تهران، ۱۳۳۳ش.
(۵) محمد عوفی، لباب‌الالباب، به کوشش ادواردبراون، لیدن، ۱۹۰۳م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پاییزی نسوی»، شماره۵۴۷۵.
