• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

وکاء (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





وِکاء (به کسر واو و فتح کاف) و تَوَکُّؤ (به فتح تاء و واو و ضم کاف مشدده) از واژگان قرآن کریم به معنای تکیه کردن است. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: اِتِّکاء (به کسر همزه و تاء مشدده و فتح کاف) به معنای نشستن به حالت اطمینان و آرامش و مُتَّکأ (به ضم میم و فتح تاء مشدده) به معنای چیزی است که به آن تکیه می‌کنند.



وِکاء و تَوَکُّؤْ به معنای تکیه کردن است.


(قالَ هِیَ عَصایَ‌ اَتَوَکَّؤُا عَلَیْها وَ اَهُشُّ بِها عَلی‌ غَنَمِی‌) «گفت: آن عصای من است بآن تکیه می‌کنم و با آن به گوسفندانم برگ می‌تکانم.»

۲.۱ - اتکاء

اِتِّکاء (به کسر همزه و تاء مشدده و فتح کاف) به معنای نشستن به حالت اطمینان و آرامش است. در مصباح و اقرب الموارد گوید: «اتَّکَاَ اتِّکَاءً: جلس متمکِّنا».
[۱۰] شرتونی، سعید، اقرب الموارد.

در آیه‌ (وَ سُرُراً عَلَیْها یَتَّکِؤُنَ‌) «سریرهائی که باطمینان و آرامش روی آنها می‌نشینند.» مراد چنانکه در مصباح گفته نشستن با اطمینان است. پس اتکاء به معنای نشستن با اطمینان و آرامش است گر چه به معنای تکیه کردن نیز آمده است‌: (هُمْ وَ اَزْواجُهُمْ فِی ظِلالٍ عَلَی الْاَرائِکِ‌ مُتَّکِؤُنَ‌) «آنها و ازواجشان در سایه‌هائی بر تختها با اطمینان و آرامش خاطر نشسته‌اند.»

۲.۲ - متکأ

مُتَّکأ (به ضم میم و فتح تاء مشدده) اسم مفعول است از اتکاء و آن چیزی است که به آن تکیه می‌کنند پشتی باشد یا سریر.
در مجمع ذیل‌ (مُتَّکِئِینَ‌ فِیها عَلَی الْاَرائِکِ نِعْمَ الثَّوابُ وَ حَسُنَتْ مُرْتَفَقاً) (در حالى كه بر تختها تكيه كرده‌اند. چه پاداش خوبى، و چه جمع نيكويى!) متکئین را متنعّمان فرموده و اضافه می‌کند: چرا به جای متنعمین متکئین فرموده؟ چون اتکاء مفید آنست که آنها در امن و راحت منعّم‌اند که انسان تکیه نمی‌کند مگر در حال امن و سلامت.
(فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَکْرِهِنَّ اَرْسَلَتْ‌ اِلَیْهِنَّ وَ اَعْتَدَتْ لَهُنَ‌ مُتَّکَاً وَ آتَتْ کُلَّ واحِدَةٍ مِنْهُنَّ سِکِّیناً) «چون از مکر و گفتگوی زنان آگاه شد آنها را دعوت کرد و مجلسی برای آنها بیاراست و بهر یک چاقوئی داد- تا در خوردن میوه و طعام از آن استفاده کنند.» در قرائت نادره آنرا «مُتْکاً» بر وزن قفل خوانده‌اند که به معنای ترنج است و بعضی آن را «مُتَّکاً» بدون همزه و مشدّد خوانده‌اند. به نظر نگارنده: مراد از «مُتَّکَاً» پشتی و بالشی نیست بلکه منظور مجلسی است که با اطمینان و آرامش در آن می‌نشینند در مصباح آنرا مجلس معنی کرده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۲۳۸.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۸۸۳.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۴۵۴.    
۴. طه/سوره۲۰، آیه۱۸.    
۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۴۳.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۱۹۹.    
۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۷.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۱۷.    
۹. فیومی، احمد، المصباح المنیر، ج۱، ص۳۴۵.    
۱۰. شرتونی، سعید، اقرب الموارد.
۱۱. زخرف/سوره۴۳، آیه۳۴.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۱۰۱.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۱۴۹.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۸۰.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۲۱۹.    
۱۶. فیومی، احمد، المصباح المنیر، ج۱، ص۳۴۵.    
۱۷. یس/سوره۳۶، آیه۵۶.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۰۱.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۱۵۰.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۲۸۳.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۴۲۴.    
۲۲. کهف/سوره۱۸، آیه۳۱.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۹۷.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۳۰۵.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۴۲۲.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۳۴۰.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۵۶.    
۲۸. یوسف/سوره۱۲، آیه۳۱.    
۲۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۱۴۹.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۲۰۲.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۳۹۶.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۲۰۷.    
۳۳. فیومی، احمد، المصباح المنیر، ج۱، ص۳۴۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «وکاء»، ج۷، ص۲۳۸.    






جعبه ابزار