• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

متضایفان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مشابه: اضافه (علوم دیگر).

متضایفان، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای دو امر وجودیِ غیر قابل اجتماع در موضوع واحد، با قابلیت ارتفاع از آن است.



تضایف به‌معنای نسبت دو امر وجودى داراى وابستگى در تعقل و غير قابل جمع در يک موضوع به جهت واحد است. يکى از اقسام تقابل الفاظ، به اعتبار مفاهيم تقابل تضايف است و آن عبارت است از: نسبت ميان دو امر وجودى که تعقل هر يک از آنها متوقف بر تعقل ديگرى است و در يک موضوع، از يک لحاظ قابل اجتماع نيستند، ولی قابل ارتفاع‌اند. اين دو امر وجودي را «متضايفان» مي‌گويند، مانند: پدرى و فرزندی، تقدم و تأخر، علت و معلول، خالق و مخلوق، حرکت و سکون و بالا و پايين؛ مثلاً پدرى و فرزندى در سنگ رفع مى‌شوند، چون در سنگ، پدرى و فرزندى صادق نيست. و همينطور، حرکت و سکون در مادیات قابل اجتماع نيستند و هر موجود مادی يا ساکن است و يا متحرک، و اما در موجودات مجرد و ثابتات هر دو رفع می‌شوند، و قابليت سکون و حرکت در آنها نيست.


متضایفان بر دو قسم است: متضایفان حقیقی و مشهوری؛ زیرا ماهیتی که تصور و درکش همراه مقایسه با درک ماهیت دیگری است، دو صورت دارد. یا دارای وجود مستقل، غیر از آن وجود اضافی هست یا نه. صورت اول را متضایفان مشهوری می‌گویند، مانند: ‌پدر و فرزند. و صورت دوم را که وجود مستقل نداشته بلکه در مقام اضافه وجود پیدا کرده، متضایفان حقیقی می‌نامند، ‌مانند: پدری و فرزندی. در مبحث تقابل، مراد از متضایفان همین نوع اخیر است.
[۴] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۲۴۳.
[۵] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۲۲.
[۶] ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۲۴۲.
[۸] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۱۲.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
مظفر، محمدرضا، المنطق.    
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    


۱. ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۶۹.    
۲. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۲۸.    
۳. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۵۳.    
۴. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۲۴۳.
۵. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۲۲.
۶. ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۲۴۲.
۷. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۵۷.    
۸. شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۱۲.



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «متضایفان»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۱۱.    



جعبه ابزار