لزوم بین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لزوم بین، یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به‌معنای
ملازمه بی نیاز از اقامه دلیل برای تصدیق و جزم به آن است.
لزوم بر دو قسم است: لزوم بیّن؛ لزوم غیر بیّن.
مراد از
لزوم غیر بیّن آن است که برای تصدیق و جزم به ملازمه، تصور طرفین ملازمه (لازم و ملزوم) و
تصور نسبت بین آن دو کفایت نمی‌کند، بلکه اثبات ملازمه، نیازمند اقامه دلیل است. مثلاً تصور زوایای مثلث و تصور دو قائمه (۱۸۰ درجه) و تصور نسبت بین این دو برای حکم به "تساوی زوایای مثلث با دو قائمه" کفایت نمی‌کند بلکه باید برای اثبات آن، دلیلی اقامه کرد.
در مقابل لزوم غیر بیّن، لزوم بیّن قرار دارد، یعنی ملازمه‌ای که
تصدیق و جزم به آن نیازمند اقامه دلیل نیست. لزوم بیّن خود بر دو قسم است:
۱. لزوم بیّن به معنای اعم: در این نوع ملازمه، از تصور طرفین ملازمه و تصور نسبت بین آن دو جزم و تصدیق به ملازمه حاصل می‌شود. مثلاً اگر عدد ۲ تصور شود ممکن است از اینکه نصف عدد ۴ است غافل باشیم اما اگر علاوه بر تصور آن، عدد ۴ و همچنین نصف بودن عدد ۲ یرای عدد ۴ را را هم به ذهن بیاوریم جزم به ثبوت ملازمه و تصدیق به نسبت پیدا می‌کنیم.
۲. لزوم بیّن به معنای اخصّ: در این نوع ملازمه، از تصور ملزوم، تصور لازم هم حاصل می‌شود. مثلاً از تصور حاتم طایی بلافاصله تصور کَرَم و بخشندگی او حاصل می‌شود.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
•
مظفر، محمدرضا، المنطق. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «لزوم بین»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۱۰.
