قیاس مفصول
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قیاس مفصول، بهمعنای
قیاس مرکب، بدون تصریح به نتایج قیاسهای ما قبل آخر است.
قیاس مرکب (که از دو یا چند
قیاس تشکیل شده) به "
قیاس موصول" و "قیاس مفصول" تقسیم میگردد. در قیاس مفصول به غیر از نتیجه آخرین قیاس، به نتایج سایر قیاسهایی که در این زنجیره قرار دارند تصریح نمیشود؛ مانند: "هر (ا) (ب) است، و هر (ب) (ج) است، و هر (ج) (د) است، و هر (د) (ه) است، پس هر (ا) (ه) است". در این مثال، نتیجه قیاس مرکب از دو مقدمه اول، "هر (ا) (ج) است" میباشد که با مقدمه سوم، قیاس دوم را تشکیل میدهد و نتیجه آن "هر (ا) (د) است" میباشد که با مقدمه چهارم، قیاس سوم یعنی آخرین قیاس را تشکیل داده و نتیجه آن "هر (ا) (ه) است" میباشد که به آن تصریح شده است. و مانند: "هر انسانی حیوان است، و هر حیوانی رشد میکند، و هر رشد کنندهای جسم است، پس هر انسانی جسم است".
دلیل نامگذاری این نوع قیاس به "مفصول" آن است که نتیجه هر قیاسی، غیر از قیاس آخر، از مقدمات خود جدا افتاده است. اما در قیاس موصول، نتیجه هر قیاسی، غیر از نتیجه قیاس آخر که مطلوب نهایی است، دو بار ذکر شده است؛ یک بار به عنوان نتیجه قیاس، و بار دیگر به عنوان مقدمه (
صغرا یا کبرای) قیاس دیگر.
مثال: "هر انسانی حیوان است، و هر حیوانی رشد میکند، پس هر انسانی رشد میکند. و هر انسانی رشد میکند، و هر رشد کنندهای
جسم است، پس هر انسانی جسم است". دلیل نامگذاری این نوع قیاس به "موصول" آن است که نتیجه هر قیاسی متصل به مقدمات آن است.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• شیرازی، قطبالدین، درة التاج (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• شهابالدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• ابوالبركات ابنملكا، هبهالله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
•
مظفر، محمدرضا، المنطق. •
ابنسینا، حسین بن عبدالله، النجاة. •
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. •
علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. •
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «قیاس مفصول»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۳.