قَوم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قوم:
(كَذَّبَتْ قَوْمُ نوحٍ الْمُرْسَلينَ) قوم به معنى «جماعت» است. بعضى گفته‌اند «قوم» ذاتا كلمه
مونثى است، زيرا در مصغر آن «قويمة» گفته مى‌شود، ولى
آلوسی در
روح المعانی مى‌گويد: لفظ قوم هم به صورت مذكر و هم به صورت
مونث استعمال مى‌شود.
گروهى نيز كلمه «قوم» را «جماعت مردان» گفته‌اند و آيه ۱۱ از
سوره حجرات را دليل آن دانسته‌اند، آنجا كه مى‌فرمايد:
(...لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ...وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ...) «مردان، مردان ديگر را مسخره نكنند و نيز زنان زنان ديگر را»
در ساير آيات دلالت بر جماعت زنان و مردان مى‌كند. امّا در آيه ۱۰۵ از
سوره شعراء مونث بودن «كذّبت» به‌خاطر اين است كه قوم به معنى «جماعت» است و جماعت تانيث لفظى دارد. به هر‌حال در آيه مذكور سخن از قوم نوح به ميان آورده و معلوم است كه قوم نوح تنها
نوح را تكذيب كردند، امّا از آنجا كه دعوت همه پيامبران از نظر اصول يكى بود، تكذيب نوح، تكذيب همه رسولان محسوب مى‌شد و لذا مى‌فرمايد قوم نوح «مرسلين» را تكذيب كردند. اين احتمال نيز وجود دارد كه اصولا قوم نوح، منكر همه اديان و مذاهب بودند و تمام پيامبران الهى را چه قبل از ظهور نوح و چه بعد از ظهورش تكذيب مى‌كردند.
به موردی از کاربرد
قوم در
قرآن، اشاره می‌شود:
(كَذَّبَتْ قَوْمُ نوحٍ الْمُرْسَلينَ) (قوم نوح پيامبران را تكذيب كردند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
در
مفردات گفته: كلمه قوم در اصل به معناى جماعتى از مردان است، نه زنان و به همين جهت فرموده:
(لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ) ...
(وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ) و شاعر نيز گفته أ قوم آل حصن أم نساء، آيا آل حصن قومند و يا زنانند و‌ليكن در قرآن كريم هر جا آمده اعم از زن و مرد را شامل است.
و لفظ قوم به قول بعضى
از علماء مذكر است و اگر گاهى
ضمير مونث به آن بر مى‌گردانند به اعتبار جماعت مى‌باشد. بعضى
ديگر گفته‌اند:
مونث است. در
مصباح گفته
هم در
مؤنث به كار مى‌رود و هم در مذكر.
(يا أَيُّها الَّذينَ آمَنوا لا يَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسى أَن يَكونوا خَيْرا مِّنْهُمْ وَ لا نِساء مِّن نِّساء عَسى أَن يَكُنَّ خَيْرا مِّنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزوا أَنفُسَكُمْ وَ لا تَنابَزوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسوقُ بَعْدَ الْإِيمانِ وَ مَن لَّمْ يَتُبْ فَأوْلَئِكَ هُمُ الظّالِمونَ) (اى كسانى‌كه ايمان آورده‌ايد! هرگز گروهى از مردان شما گروه ديگرى را مسخره نكنند، شايد آن‌ها از اين‌ها بهتر باشند و نه زنانى زنان ديگر را، شايد آنان بهتر از اينان باشند و يكديگر را مورد طعن و عيب‌جويى قرار ندهيد و با القاب زشت و ناپسند يكديگر را ياد نكنيد، بسيار بد است كه بر كسى پس از ايمان نام كفرآميز بگذاريد و آن‌ها كه
توبه نكنند، ستمكارند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه قوم به معناى جماعت است، كه البته در اصل به معناى جماعتى از مردان است و شامل زنان نمى‌شود، چون مردانند كه به امور مهمه قيام مى‌كنند نه زنان. مراد از قوم در آيه مورد بحث همين معنا است چون اين لفظ در مقابل نساء قرار گرفته.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قوم»، ج۳، ص۸۰۴-۸۰۵.
