• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قعود (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





قُعُود (به ضم قاف و عین)، از واژگان قرآن کریم به معنای نشستن و کوتاهی از کار است. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: قُعُود (به ضم قاف و عین) جمع قاعد، قَعِید (به فتح قاف و کسر عین) صفت مشبهه به معنای مفید دوام، مَقْعَد (به فتح میم و سکون قاف) مصدر میمی و اسم مکان، مَقاعِد (به فتح میم) جمع مَقْعَد و قَواعِد (به فتح قاف) جمع قاعِده به معنای پایه‌ها است.



قُعُود به معنای نشستن است. (وَ اَنَّا کُنَّا نَقْعُدُ مِنْها مَقاعِدَ لِلسَّمْعِ‌) «ما در مقاعد آسمان برای استراق سمع می‌نشستیم.» به کوتاهی از کار نیز اطلاق می‌شود. مثل‌: (وَ قَعَدَ الَّذِینَ کَذَبُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ‌) «آن‌ که به خدا و رسول دروغ گفتند کوتاهی کردند.» (اِنَّکُمْ رَضِیتُمْ‌ بِالْقُعُودِ اَوَّلَ مَرَّةٍ)(شما نخستين بار به كناره‌گيرى از جهاد راضى شديد...)


واژه قُعُود دارای مشتقات و کاربردهای است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ عبارتند از:

۲.۱ - قعود جمع قاعد

قُعُود جمع قاعد نیز آمده است. مثل سجود جمع ساجد، (الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی‌ جُنُوبِهِمْ‌)« آن که خدا را در حال ایستاده و نشسته و خوابیده یاد می‌کنند.» در اینجا قیام جمع قائم و قعود جمع قاعد است.

۲.۲ - قعید

قَعِید صفت مشبهه و مفید دوام است. لذا طبرسی در (اِذْ یَتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ‌ قَعِیدٌ)(به خاطر بياوريد هنگامى را كه دو فرشته راست و چپ كه ملازم انسانند اعمال او را دريافت مى‌دارند.) فرموده مراد از قعید ملازمی است که پیوسته هست نه قاعد ضدّ قائم و اهل لغت آن را حافظ گفته‌اند.

۲.۳ - مقعد

مَقْعَد مصدر میمی و اسم مکان هر دو آمده است. مثل‌: (فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ‌ بِمَقْعَدِهِمْ‌ خِلافَ رَسُولِ اللَّهِ‌)(تخلف كنندگان از جنگ تبوک، از مخالفت با پيامبر خدا و كناره‌گيرى از جهاد، خوشحال شدند...) که مصدر میمی است و مثل‌: (فِی‌ مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِرٍ) «در مجلس راستین نزد پادشاه توانا.» که اسم مکان می‌باشد.

۲.۴ - مقاعد

مَقاعِد جمع مقعد است‌. (وَ اِذْ غَدَوْتَ مِنْ اَهْلِکَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ‌ مَقاعِدَ لِلْقِتالِ‌)«چون از نزد عائله‌ات خارج شدی برای مؤمنان‌ مواضعی برای جنگ آماده می‌کردی.»

۲.۵ - قواعد

قَواعِد جمع قاعده است‌. (وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللَّاتِی لا یَرْجُونَ نِکاحاً) «زنان باز نشسته که رغبتی به نکاح ندارند.» (وَ اِذْ یَرْفَعُ اِبْراهِیمُ‌ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ‌) «آنگاه که ابراهیم پایه‌های کعبه را بالا می‌برد.» آن در آیه جمع قاعده به معنی پایه‌هاست.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۲۲.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۶۷۸.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۱۳۰.    
۴. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۳، ص۳۵۷.    
۵. جن/سوره۷۲، آیه۹.    
۶. توبه/سوره۹، آیه۹۰.    
۷. توبه/سوره۹، آیه۸۳.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۰۰.    
۹. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۲۲.    
۱۰. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۶۷۹.    
۱۱. آل عمران/سوره۳، آیه۱۹۱.    
۱۲. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۲۲.    
۱۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۶۷۹.    
۱۴. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۱۲۹.    
۱۵. ق/سوره۵۰، آیه۱۷.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۱۹.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۹، ص۲۱۶.    
۱۸. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۳، ص۳۶۰.    
۱۹. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۱۲۹.    
۲۰. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۲۲.    
۲۱. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۶۷۹.    
۲۲. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۱۳۱.    
۲۳. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۳، ص۳۵۷.    
۲۴. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۱، ص۳۱۱.    
۲۵. توبه/سوره۹، آیه۸۱.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۰۰.    
۲۷. قمر/سوره۵۴، آیه۵۵.    
۲۸. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۲۲.    
۲۹. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۶۷۹.    
۳۰. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۱۳۱.    
۳۱. آل عمران/سوره۳، آیه۱۲۱.    
۳۲. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۲۳.    
۳۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۶۷۹.    
۳۴. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۱۲۹.    
۳۵. نور/سوره۲۴، آیه۶۰.    
۳۶. بقره/سوره۲، آیه۱۲۷.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «قعود»، ج۶، ص۲۲.    






جعبه ابزار