• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قتیبة بن سعید بغلانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ابورجاء قتیبة بن سعید بغلانی (۱۵۰-۲۴۰ق)، از محدثان اهل‌سنت قرن سوم هجری قمری در خراسان بود که رجال‌شناسان اهل‌سنت وی را موثق دانسته‌اند.



ابورجاء قتیبه بن سعید بن جمیل بن طریف بلخی ثقفی بغلانی، از موالی ثقیف و اهل بغلان از روستاهای بلخ بود و نسبت بغلانی وی به همین سبب است. تاریخ ولادت وی را به اختلاف از ۱۴۸ تا ۱۵۰ق ذکر کرده‌اند. گفته شده که نام وی یحیی یا علی بوده و قتیبه از القاب اوست.


بغلانی دانش آموزی را از همان آغاز در زادگاه خویش شروع کرده و سپس برای ادامه تحصیلات راهی عراق، مکه، مدینه، شام و مصر شده و از اساتید بزرگی چون مالک بن انس، سفیان بن عیینه، حماد بن زید، لیث بن سعد و ابن لهیعه کسب دانش و از آنان روایت نموده است. بنا به گفته خطیب بغدادی، بغلانی اولین سفر خود به بغداد را به سال ۱۷۲ق در ۲۳ سالگی آغاز کرد و در آنجا به تحصیل علم پرداخت. وی نخست به رای و قیاس روی آورد، اما پس از مدتی از آن کناره گرفته و به اصحاب حدیث گروید و به زودی در زمره محدثان برجسته آن دیار در آمد.


وی در بغداد مجلس درسی برپا ساخته و به تربیت شاگردان و راویان فراوانی پرداخت که از آن میان کسانی چون احمد بن حنبل، حسن بن عرفه، ابوداود سجستانی، ابوزرعه و ابوحاتم رازی را که همگی از بزرگان و مشاهیر اهل حدیث بودند، می‌توان نام برد. به روایت ذهبی، نسائی محدث مشهور قرن سوم در سال ۲۳۰ق جهت کسب دانش نزد قتیبه آمده و مدت یک سال از محضر وی استفاده کرده و روایات بسیاری را فرا گرفته و نقل کرده است.


قتیبه در شعر نیز دستی داشت و برخی از اشعار وی در منابع آمده است. ابن حبّان وی را در شمار ثقات ذکر کرده و او را فردی توانا در حدیث دانسته است. ابن معین، ابوحاتم رازی و نسائی از رجال‌شناسان اهل‌سنت وی را موثق دانسته‌اند.


قتیبه در نهایت به سال ۲۴۰ق در زادگاه خویش بغلان درگذشت.


او دارای تالیفاتی به نام العوالی در موضوع حدیث بوده است.


۱. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۱۳.    
۲. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۱، ص۲۷۹.    
۳. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۴۶۵.    
۴. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۲، ص۳۰۳.    
۵. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۱۴.    
۶. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۱، ص۲۷۹-۲۸۰.    
۷. ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۷۹.    
۸. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۴۶۰.    
۹. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۴۶۲.    
۱۰. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۲۰.    
۱۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۷، ص۳۰۱.    
۱۲. ابن حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۹، ص۲۰.    
۱۳. خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ص۳۱۸.    
۱۴. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۴۶۵.    
۱۵. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۸۳۵.    
۱۶. ابن ابی حاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۷، ص۱۴۰.    
۱۷. بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، ج۷، ص۱۹۵.    
۱۸. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۳، ص۱۸۲.    
۱۹. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ص۴۵۴.    
۲۰. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۱۹۸.    
۲۱. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۲، ص۲۶.    
۲۲. عصفری، خلیفة بن خیاط، طبقات خلیفة، ص۶۰۳.    
۲۳. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۳۰.    
۲۴. ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۱، ص۳۴۰.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۲۶، برگرفته از مقاله «قتیبه بغلانی».






جعبه ابزار