فضل‌الله بدایع‌نگار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بدایع نگار، فضل اللّه آل داوود
مشهدی (
خراسانی)، نویسنده و شاعر
قرن چهاردهم بود.
در ۱۲۹۶ متولد شد و در ۲۳
ذیقعده ۱۳۴۳ در
مشهد درگذشت و در دارالضیافة آستانه، به
خاک سپرده شد. او
فرزند ملا داوود معروف به
ملا باشی (متوفی ح۱۳۲۵) و رئیس فوائد عامه
خراسان و راتبه خوار (مستمری بگیر)
آستان قدس رضوی بود و از آن‌جا بدایع نگارِ آستان قدس رضوی لقب گرفت.
چندی ریاست معارف
خراسان را به عهده داشت.
به گفته
احمدی بیرجندی کفیل اداره معارف
خراسان و
سیستان بود.
در ۱۳۳۸ در
مشهد مجله ماهانه الکمال را تأسیس کرد که مطالب آن دینی و راجع به
آیات قرآن و
دین و
اخلاق و گاهی اشعاری به اسم
ادبیات بود.
بیشتر مشترکان الکمال روحانیان و
علما بودند و به همین سبب در پشت جلد آن محل مخصوصی برای عنوان مشترکان، به دو
زبان عربی و
فارسی، چاپ می‌شد.
از آثار اوست: البدایع، دیوان شعر؛ المعانی والبیان، به فارسی، در
علم بیان؛ ازهار الربیع، شرحی بر بدیعیه پدرش؛ بیان المعانی، در
علم معانی؛ مفتاح الادب، در
ادبیات؛ لباس التقوی، ترجمه و نظم
حدیث کساء از عربی به فارسی؛ لزوم
حجاب؛ مثنوی همایون نامه؛ ترجمه
تاریخ تمدن اسلامی نوشته
جرجی زیدان؛ التنقیمات فی التوقیعات؛ بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار، شرحی بر قصیده رائیه یکصد بیتی از قوامی مُطَرَّزی گنجوی (متوفی ۵۷۶)، به نام صنایع الاسحار یا قوامیه که به نوشته مشار
در مدح قزل ارسلان سروده شده است. در این کتاب جمعاً ۱۰۹ صنعت بدیعی از خزانة الادب، انوار الربیع، مطوّل، حدائق السحر و دیگر کتب قدما گردآوری،
و ذیل هر صنعت بدیعی، شرح و تعریف و
شواهد شعری فارسی و عربی آورده شده است. این کتاب جنبه درسی داشته و مؤلف آن را طبق برنامه وزارت معارف تألیف کرده است.
تاریخ ادبی و اخلاقی مستخرج از شاهنامه، مؤلف پس از مقدمه، که به
نثر مسجع است، از داستان پادشاهان پیشدادی و کیانی ابیاتی برگزیده و پس از هر داستان، معانی لغات دشوارِ آن ابیات را با عنوان «فرهنگ» شرح کرده و نتایج اخلاقی و فلسفی و حکمی و تاریخی آن را برشمرده و نکات بلاغی و فصاحت و ترسل آن را ذکر کرده است.
عزمات خسرویه صدقات نیّریّه، نامه آب زندگانی، در تاریخچه لوله کشی
مسجد گوهرشاد؛ مطلع الشموس، (تألیف در ۱۳۳۱) در علم جغرافیا که برای مدارس ابتدایی تألیف شده است. مقدمه کتاب در تعریف علم جغرافیا و فایده، فضیلت، نسبت، موضوع و واضع آن به نثر، و بقیه مطالب آن به صورت سؤال و جواب و به نظم است. او پس از بیان علم جغرافیا، به جغرافیای
ایران و
خراسان و
مشهد پرداخته و سپس برای ابنیه و مدارس و
مساجد جدول‌هایی آورده و تاریخ بنای هریک را ذکر کرده است. منبع او در تألیف این کتاب جغرافی، میرزا عبدالرزاق خان بغایری بوده است.
متن کامل آن در فرهنگ ایران زمین
چاپ شده است.
مدرس تبریزی کتابی به نام مطلع الشمس (چاپ ۱۳۳۱) را از بدایع نگار دانسته که به احتمال قریب به یقین منظور از آن همین کتاب مطلع الشموس است.
(۱) محمدمحسن آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) احمد احمدی بیرجندی، «فضل الله بدایع نگار و مطلع الشموس»، فرهنگ ایران زمین، ج ۲۶ (۱۳۶۵ ش).
(۳) فضل الله بن داود بدایع نگار، بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار،
مشهد ۱۳۳۶.
(۴) فضل الله بن داود بدایع نگار، تاریخ نامة ادبی،
مشهد ۱۳۳۱.
(۵) محمد صدر هاشمی، تاریخ جرائد و مجلات ایران، اصفهان ۱۳۶۳ ش.
(۶) محمد علی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، تهران ۱۳۶۹ ش.
(۷)خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بدایع نگار»، شماره۶۹۲.
