فصل مقوم نوع سافل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فصل مقوم نوع
سافل، یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به‌معنای
فصل مقوّم برای اخصِّ انواع یک سلسله است.
رابطه
فصل با
نوع، مانند رابطه جزء با کل است؛ یعنی همچنان که قوام و تحصّل کل به جزء است، نوع نیز به
فصل خود تقوّم دارد؛ به این جهت
فصل را نسبت به نوع خود، "
فصلِ مقوِّم" می‌گویند، مانند ناطق که
فصل مقوّم انسان است.
و از طرف دیگر، نوع بر سه قسم است: عالی،
سافل و متوسط.
نوع عالی، نوعی است که بالاتر از آن نوعی دیگر نیست، مانند
جسم. نوع عالی مبدا نزول بوده و از همه انواع سلسله خود اعم می‌باشد.
نوع
سافل، نوعی است که پایین تر از آن نوعی نیست، و به تعبیر دیگر؛ نوعی که از تمام انواع سلسله خود اخص است و پایین تر از آن،
صنف و فرد قرار دارد، مانند انسان.
نوع متوسط، نوعی است که هم بالای آن و هم پایین آن نوع هست، و به تعبیر دیگر؛ نوعی که از دو طرف محاط به نوع بوده و اخص از نوع عالی و اعم از نوع
سافل است، مانند جسم نامی و حیوان.
بر این اساس،
فصل مقوم نوع
سافل عبارت از
فصلی است که سبب تحصّل و قوام نوع
سافل است، مثل "ناطق" نسبت به انسان، و "صاهل" نسبت به فرس، و "ناهق" نسبت به حمار.
فصل مقوم نوع عالی عبارت از
فصلی است که سبب تحصّل و قوام نوع عالی است، مثل "
مجرّد تام" نسبت به
عقل، و "
مجرد به حسب
ذات" نسبت به
نفس، و "مادی" نسبت به جسم.
فصل مقوم نوع متوسط عبارت از
فصلی است که سبب تحصّل و قوام نوع متوسط است، مثل "نامی" نسبت به غیر جمادات، و "حسّاسِ متحرک به اراده" نسبت به حیوان.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «فصل مقوم نوع سافل»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۱۶.
