• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فخرالدوله ابوالحسن علی بن رکن‌الدوله

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


فخرالدوله ابوالحسن علی بن رکن‌الدوله، از شخصیت‌های خاندان آل بویه، می‌باشد؛ این خاندان سلسله‌ای ایرانی‌نژاد و شیعی مذهب، منسوب به ابوشجاع هستند.


رکن‌الدوله پیش از مرگ، فخرالدوله ابوالحسن علی بن رکن‌الدوله (۳۴۱-۳۸۷ق/۹۵۲-۹۹۷م)، را به نیابت از عضدالدوله به حکومت همدان و دینور و توابع جبل گمارد.
[۱] ابن جوزی، عبدالرحمن، المنتظم، ج۱۴، ص۳۹۴.    
اما فخرالدوله از فرمان برادر سرپیچید و به عزالدوله بختیار، فرمانروای عراق گرایید. عضدالدوله نیز در ۳۶۹ق/۹۷۹م بر او تاخت و بسیاری از یاران فخرالدوله از جمله وزیرش ابوالحسن عبیدالله بن محمد بن حَمدَوَیه به اردوی عضدالدوله پیوستند. کار فخرالدوله به تباه کشید و او از همدان گریخت و به گرگان به نزد شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر رفت. عضدالدوله بر قلمرو او چیره شد و همه را به مؤیدالدوله وانهاد.

۱.۱ - شکست فخرالدوله

آنگاه این دو برادر از قابوس خواستند که فخرالدوله، برادر دیگر، را به آنها تسلیم کند «و او را مستظهر گردانیدند و به مواثیق و عهود». اما شمس‌الدوله به گرگان تاخت و قابوس به ناچار با فخرالدوله به نزد حسام‌الدوله تاش رفت. در ۳۷۱ق/۹۸۱م قابوس و فخرالدوله با سپاه خراسان به سپهسالاری حسام‌الدوله به گرگان هجوم بردند، اما شکست خوردند و عقب نشستند.
[۲] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۱۱، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
[۳] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۱۲، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    


۱.۲ - بزرگ آل بویه

تا در ۳۷۳ق/۹۸۳م، پس از مرگ مؤیدالدوله، وزیر او صاحب بن عباد به اطاعت فخرالدوله گردن نهاد
[۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۲۲۹، به کوشش احسان عباس، بیروت، دارصادر، ۱۳۹۸ق.    
و امرای دولت را اشارت کرد که فخرالدوله را به گرگان بخوانند و به اطاعتش گردن نهند. فخرالدوله که در آن زمان بزرگِ آل بویه بود، به دعوت صاحب و امرای دولت و موافقت صمصام‌الدوله در بغداد، از نیشابور بیامد و بر تخت نشست و صاحب را به وزارت برداشت. شاید در همین زمان از سوی خلیفه الطائع، لقب ملک الاُمّة
[۵] ذهبی، شمس الدین محمد، العبر، ج۲، ص۱۲۷، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.
یافت. سال بعد نیز ابوالحسن و ابوطاهر، پسران عضدالدوله، در اهواز و بصره، خطبه به نام فخرالدوله کردند.

۱.۳ - وفات فخرالدوله

اما دیری نپایید که شرف‌الدوله ابوالفوارس، این هر دو شهر را تصرف کرد.
[۶] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۳۹، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
[۷] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۴۴، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
[۸] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۴۵، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۵سال بعد فخرالدوله به اشارت صاحب بن عباد، سپاهی با او به تسخیر عراق فرستاد و خود را به خوزستان نهاد. ولی چون مردی ممسک بود، سپاه از او روی بگردانید و صاحب نیز در اهواز از بهاءالدوله هزیمت یافت و کار فتح عراق بی‌سامان ماند. سرانجام، فخرالدوله در ۳۸۷ق/۹۹۷م در دژ طَبَرَک درگذشت. آغاز حکومت فخرالدوله را استیلا بر گرگان دانسته‌اند که پس از مرگ مؤیدالدوله، به دعوت صاحب بن عباد صورت گرفت.

۱. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن، المنتظم، ج۱۴، ص۳۹۴.    
۲. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۱۱، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۳. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۱۲، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۲۲۹، به کوشش احسان عباس، بیروت، دارصادر، ۱۳۹۸ق.    
۵. ↑ ذهبی، شمس الدین محمد، العبر، ج۲، ص۱۲۷، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.
۶. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۳۹، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۷. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۴۴، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۸. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۴۵، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    


دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «آل بویه»، ج۱، ص ۳۸۸.    




جعبه ابزار