فاطِر (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فاطِر (به کسر طاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای شکافنده و آفریننده است.
(فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) شش بار در قرآن آمده است.
فاطِر به معنای شکافنده و آفریننده است.
ممكن است
فطر به معنى
ابداع و اختراع و ايجاد ابتكارى باشد، كه در «بدع» گذشت.
در
اقرب الموارد آمده:
«فَطَرَ الامْرَ: اخْتَرَعَهُ وَ ابْتَدَأَهُ وَ انْشَأَهُ.»
به مواردی از
فاطِر که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
در بسيارى از
آيات فاطِر به معنى آفريننده آمده، مثل:
(قُلْ أَ غَيْرَ اللَّهِ أَتَّخِذُ وَلِيًّا فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) (بگو: «آيا غير
خدا را ولىّ خود انتخاب كنم؟! خدايى كه آفريننده آسمان‌ها و زمين است.»)
با در نظر گرفتن معناى اولى
فَطر، آفريدن است. از آن
فطر ناميده شده، كه خداوند موجودات را با شكافتن می‌آفريند.
تخم مرغ و تخم جنبندگان ديگر شكافته شده، بچه‌هاى آنها به دنيا می‌آيند، حبوبات در زير خاک شكافته شده و رویيده، مبدّل به ساقه‌ها، برگ‌ها و حبوبات ديگر می‌شوند.
(إِنَّ اللَّهَ فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوى) (خداوند، شكافنده دانه و هسته است.)
تخم‌هاى ريز علف‌ها شكافته شده و علف‌ها از آنها بوجود می‌آيند.
در اقرب الموارد و
نهایه از
ابن عباس نقل شده كه معنى،
(فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) را نمی‌دانستم تا دو نفر عرب بيابانى درباره چاهى براى
قضاوت پيش من آمدند، يكى از آن دو گفت:
«انا فَطَرْتُهَا» يعنى حفر آن را من شروع كرده‌ام.
در اين صورت
(فاطِرِ السَّماواتِ) به معنى
(بَدِيعُ السَّماواتِ) (پديد آورنده آسمان‌ها)
است، ولى معناى شكافتن صحيح‌تر است، كه آن به تصريح
طبرسی و
راغب معناى اولى كلمه است.
بهتر است مراد از
(بَدِيعُ السَّماواتِ) خلقت ابتكارى،
و از
(فاطِرِ السَّماواتِ) خلقت به واسطه
شکافتن باشد.
يک هسته
زردآلو را در نظر بگيريم، هسته در زير
خاک شكافته شده جوانه از آن خارج می‌شود، جوانه شكافته شده، شاخه‌ها و برگ‌ها از آن خارج می‌شوند، شاخه‌ها شكافته شده گل‌ها بوجود می‌آيند، از گل‌ها
میوه و از ميوه‌ها، هسته‌ها و همچنين تا می‌رسيم به آسمان‌ها و زمين،
(فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ)كه شش بار در قرآن آمده است.
در آيه ديگر فرموده:
(أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ كانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما.) (آسمان‌ها و زمين به هم پيوسته بودند، و ما آنها را از يكديگر جدا ساختيم.)
كه ما انسان‌ها نيز در ابتدا يک سلول و ياخته ساده بوده، در اثر شكافته شدن به
انسان تبديل شده‌ايم.
درباره انسان آمده:
(وَ الَّذِي فَطَرَنا) (و سوگند به آن كسى كه ما را آفريده.)
(وَ ما لِيَ لا أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي) (چرا كسى را
پرستش نكنم كه مرا آفريده)
(فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) شش بار در قرآن آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «فطر»، ج۵، ص۱۹۳.
