عَیْن (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَيْن (به فتح عین و سکون یاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای
چشم و
چشمه است.
گاهى از
عَين نظارت، حفظ و زير نظر گرفتن مراد است.
مشتقات
عَيْن که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
عَيْنا (به فتح عین و سکون یاء) به معنای چشمه،؛
أَعْيُن (به فتح همزه، سکون عین و ضم یاء) به معنای چشمانی؛
عُيُونٍ (به ضم عین و یاء) به معنای چشمه‌ها؛
بِأَعْيُنِنَا (به فتح همزه، سکون عین و ضم یاء) به معنای تحت مراقبت و حفظ ما هستى؛
عَيْنِي (به فتح عین و سکون یاء) به معنای تحت مراقبت من پرورش يابى است.
عَيْن به معنای
چشم و
چشمه است.
گاهى از عَين نظارت، حفظ و زير نظر گرفتن مراد است.
با مراجعه به
قرآن خواهيم ديد كه جمع عَيْن به معناى چشم اَعْيُن است.
به نظر
راغب معناى اصلى عَين چشم است و معانى ديگر به عنايت می‌باشد، حتى چشمه را از آن عين گويند كه مثل چشم داراى آب است.
به مواردی از
عَيْن که در
قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ كَتَبْنا عَلَيْهِمْ فِيها أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَ الْعَيْنَ بِالْعَيْنِ) (و بر آنها
[۶] در آن
[۷] ، مقرّر داشتيم كه جان در مقابل جان، و چشم در مقابل چشم است.)
به معنای چشم است.
(فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً) (ناگاه دوازده چشمه آب از آن جوشيد.)
به معناى چشمه است.
(وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها) (و چشمانى كه با آن نمى‌بينند.)
(إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ) (به
یقین، پرهيزگاران در باغ‌هاى سرسبز
بهشتی و در كنار چشمه‌ها هستند.)
جمع عَيْن به معنى چشمه عُيُون است.
(فَأَوْحَيْنا إِلَيْهِ أَنِ اصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنا وَ وَحْيِنا) «به او
وحی كرديم كه كشتى را زير نظر ما و با دستور ما بساز.»
گاهى از عَين نظارت و حفظ و زير نظر گرفتن مراد است.
(وَ اصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنَا وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ) (در راه ابلاغ حكم
پروردگارت صبر و استقامت كن، چرا كه تو تحت مراقبت و حفظ ما هستى. و هنگامى كه برمى‌خيزى پروردگارت را تسبيح و حمد گوى.)
(تَجْرِي بِأَعْيُنِنَا جَزَاء لِّمَن كَانَ كُفِرَ) (آن
کشتی تحت مراقبت ما حرکت می‌کرد؛ این پاداشی بود برای کسانی که از سوی دشمنان مورد
انکار قرار گرفته بودند.)
(وَ اصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَ وَحْيِنَا وَ لاَ تُخَاطِبْنِي فِي الَّذِينَ ظَلَمُواْ إِنَّهُم مُّغْرَقُونَ) (و اكنون در محضر ما و طبق
وحی ما، كشتى بساز. و درباره آنها كه ستم كردند با من سخن مگو و شفاعت مكن، كه همه آنها غرق شدنى هستند!»)
(أَنِ اقْذِفِيهِ فِي التَّابُوتِ فَاقْذِ فِيهِ فِي الْيَمِّ فَلْيُلْقِهِ الْيَمُّ بِالسَّاحِلِ يَأْخُذْهُ عَدُوٌّ لِّي وَ عَدُوٌّ لَّهُ وَ أَلْقَيْتُ عَلَيْكَ مَحَبَّةً مِّنِّي وَ لِتُصْنَعَ عَلَى عَيْنِي) («او را در صندوقى بيفكن، و آن را به
دریا بينداز، تا دريا آن را به ساحل افكند؛ تا كسى كه هم
دشمن من و هم دشمن اوست، آن را برگيرد.» و من محبّتى از خودم بر تو افكندم، تا تحت مراقبت من پرورش يابى)
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عَین»، ج۵، ص۸۴.
