عَرَب (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَرَب ( به فتح عین و راء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای طائفه و قومی از مردم است.
از این ماده موارد زیادی در «
نهج البلاغه» آمده است.
عَرَب (مثل شرف) به معنای طائفه و قومی از مردم است.
عَرَب خلاف
عجم می باشد.
راغب گوید:
عَرَب اولاد
حضرت اسماعیل (علیه‌السلام) هستند.
به
عَرَب شهرنشین
عَرَب گویند.
به
عَرَب بادیه نشین
أَعْرابی که جمع آن
أَعْراب است.
باز راغب گوید:
أَعْراب در اصل جمع
عَرَب است سپس به
عَرَب های بادیه نشین اسم شده است.
در
صحاح گوید:
أَعْراب جمع است و از خود مفرد ندارد.
به کلام
فصیح و
بلیغ عَرَبی گفته می‌شود.
راغب گوید: «
العَرَبيُّ: الفصیح البیّن من الکلام»
به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام (صلوات‌الله‌علیه) به معاویه می‌نویسد:
«وَ لَمّا أَدْخَلَ اللهُ الْعَرَبَ في دينِهِ... كُنْتُمْ مِمَّنْ دَخَلَ... عَلَى حينَ فازَ أَهْلُ السَّبْقِ بِسَبْقِهِمْ» «آن‌گاه که
خداوند قوم
عرب را به
دین خود داخل کرد... شما وقتی داخل شدید... که دیگران کوی
سبقت را ربوده بودند.»
آن‌گاه که بعد از
خلافت، بازجویی از قاتلان عثمان را از وی خواستند فرمود:
«و هاهُمْ هؤُلاءِ قَدْ ثارَتْ مَعَهُمْ عِبْدانِكُمْ، وَ الْتَفَّتْ إلَيْهِمْ أَعْرابُكُمْ... وَ هَلْ تَرَوْنَ مَوْضِعاً لِقُدْرَة عَلَى شَيء.» «انقلابیون همان‌ها هستند که غلامان شما با آنها قیام کرده و
اعراب با آنها پیوسته‌اند، آیا به بازجویی قدرتی هست.»
شاید مراد أَعْراب بیابانی باشد.
در
خطبه ۲۱۰ فرموده است:
«حَتَّى إِنْ كانُوا لَيُحِبُّونَ أَنْ يَجيءَ الاَْعْرابيُّ أَوْ الطّارىءُ» «حتّی که خوش داشتند
عرب بیابانی یا آن‌که از دور به ناگهان می‌آید بیاید و سوال کند تا آنها بشنوند.»
از این ماده موارد زیادی در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عرب»، ج ۲، ص ۷۰۹.
