عوامل صبر محمد (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عوامل
صبر حضرت محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله با توجه به
آیات قرآن عبارتند از:
توجّه به حاكميّت مطلق و برتر خداوند، زمينه صبر
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در برابر سختيهاى ايجاد شده از سوى
دشمن:
«وَ اتَّبِعْ ما يُوحى إِلَيْكَ وَ اصْبِرْ حَتَّى يَحْكُمَ اللَّهُ وَ هُوَ خَيْرُ الْحاكِمِينَ؛
و از آنچه بر تو وحى مى‌شود پيروى كن، و شكيبا باش (و استقامت نما)، تا خداوند حكم پيروزى را صادر كند؛ و او بهترين حاكمان است.»
توجّه و
ایمان به
ربوبیّت فراگير خداوند بر هستى، زمينه صبر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در
عبادت و
بندگی:
«رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما فَاعْبُدْهُ وَ اصْطَبِرْ لِعِبادَتِهِ ...؛
اوست پروردگار آسمانها و زمين، و آنچه ميان آن دو قرار دارد. او را پرستش كن، و در عبادتش شكيبا باش....»
توجّه و باور به
شکست و ناكامى دشمن، زمينه‌ساز صبر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
«فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌ ... • إِنَّ الَّذِينَ يُجادِلُونَ فِي آياتِ اللَّهِ بِغَيْرِ سُلْطانٍ أَتاهُمْ إِنْ فِي صُدُورِهِمْ إِلَّا كِبْرٌ ما هُمْ بِبالِغِيهِ ...؛
پس اى پيامبر! صبر و شكيبايى پيشه كن كه وعده خدا حق است، ... كسانى كه در آيات خداوند بدون دليلى كه براى آنها آمده باشد ستيزه‌جويى مى‌كنند، در سينه‌هايشان فقط تكبّر و غرور است، و هرگز به خواسته خود نخواهند رسيد....»
ایمان به
توحید و شناخت خداى بى‌مانند و شريك، زمينه‌ساز شكيبايى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در بندگى خدا:
«رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما فَاعْبُدْهُ وَ اصْطَبِرْ لِعِبادَتِهِ هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِيًّا؛
اوست پروردگار آسمانها و زمين، و آنچه ميان آن دو قرار دارد. او را پرستش كن، و در عبادتش شكيبا باش. آيا همنام و مانندى براى او مى‌دانى؟!»
ايمان و توجّه به تضمين
روزی از سوى خداوند، زمينه‌ساز صبر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در اقامه
نماز:
«وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها لا نَسْئَلُكَ رِزْقاً نَحْنُ نَرْزُقُكَ ...؛
خانواده خود را به نماز دستور ده؛ و بر انجام آن شكيبا باش؛ ما از تو روزى نمى‌خواهيم؛ بلكه ما به تو روزى مى‌دهيم....»
آگاهى و توجّه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به احوال دشمنان در
قیامت، زمينه‌ساز صبر و شكيبايى حضرت در برابر آنان:
۱. «وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَيْرَ ساعَةٍ كَذلِكَ كانُوا يُؤْفَكُونَ • فَيَوْمَئِذٍ لا يَنْفَعُ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ وَ لا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ • فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌ ...؛
و روزى كه قيامت برپا شود، مجرمان سوگند ياد مى‌كنند كه‌جز ساعتى در عالم برزخ درنگ نكردند! در گذشته نيز اينگونه از درك حقيقت باز گردانده مى‌شدند. آن روز عذرخواهى ستمكاران سودى به حالشان ندارد، و آنها توانايى بر جلب رضايت پروردگار نمى‌يابند (و توبه آنان پذيرفته نمى‌شود). اكنون كه چنين است صبر و استقامت پيشه كن كه وعده خدا حق است....»
۲. «الَّذِينَ كَذَّبُوا بِالْكِتابِ وَ بِما أَرْسَلْنا بِهِ رُسُلَنا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ • إِذِ الْأَغْلالُ فِي أَعْناقِهِمْ وَ السَّلاسِلُ يُسْحَبُونَ • فِي الْحَمِيمِ ثُمَّ فِي النَّارِ يُسْجَرُونَ • ثُمَّ قِيلَ لَهُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ تُشْرِكُونَ • مِنْ دُونِ اللَّهِ قالُوا ضَلُّوا عَنَّا بَلْ لَمْ نَكُنْ نَدْعُوا مِنْ قَبْلُ شَيْئاً كَذلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ الْكافِرِينَ • ذلِكُمْ بِما كُنْتُمْ تَفْرَحُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ بِما كُنْتُمْ تَمْرَحُونَ • ادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ • فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌ ...؛
همان كسانى كه كتاب آسمانى و آنچه را به وسيله پيامبرانمان فرستاده‌ايم تكذيب كردند؛ امّا بزودى از نتيجه كار خود آگاه مى‌شوند! در آن هنگام كه غل و زنجيرها برگردن آنان قرار گرفته و آنها را مى‌كشند؛ و در آب سوزان وارد مى‌كنند؛ سپس در آتش دوزخ مى‌سوزند! سپس به آنها گفته مى‌شود: «كجايند آنچه را همتاى خدا قرار مى‌داديد، همان معبودهايى را كه جز خدا پرستش مى‌كرديد؟! آنها مى‌گويند: «همه از نظر ما پنهان و گم شدند؛ بلكه ما اصلًا پيش از اين چيزى را پرستش نمى‌كرديم»! اينگونه خداوند كافران را گمراه مى‌سازد. اين عذاب بخاطر آن است كه به ناحق در زمين شادى مى‌كرديد و از روى غرور و مستى به خوشحالى مى‌پرداختيد. از درهاى جهنم وارد شويد و جاودانه در آن بمانيد؛ و چه بد است جايگاه متكبّران! پس اى پيامبر صبر كن كه وعده خدا حق است....»
۳. «فَاصْبِرْ كَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَ لا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ ما يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا ساعَةً مِنْ نَهارٍ بَلاغٌ فَهَلْ يُهْلَكُ إِلَّا الْقَوْمُ الْفاسِقُونَ؛
پس صبر کن آن‌گونه كه پيامبران «اولوا العزم» صبر كردند، و براى عذاب آنان شتاب مكن! روزى كه وعده‌هايى را كه به آنها داده مى‌شود ببينند، احساس مى‌كنند كه گويى جز ساعتى از يك روز در دنيا توقف نكرده‌اند؛ اين ابلاغى است براى همگان؛ آيا جز قوم نافرمان هلاك خواهند شد؟!»
۴. «فَذَرْهُمْ حَتَّى يُلاقُوا يَوْمَهُمُ • الَّذِي فِيهِ يُصْعَقُونَ يَوْمَ لا يُغْنِي عَنْهُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئاً وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ • وَ إِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا عَذاباً دُونَ ذلِكَ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ • وَ اصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ ...؛
حال كه چنين است آنها را رها كن تا روز مرگ خود را ملاقات كنند! روزى كه نقشه‌هاى آنان سودى به حالشان نخواهد داشت و از هيچ سو يارى نمى‌شوند. و براى كسانى كه ستم كردند عذابى قبل از آن در همين جهان است؛ ولى بيشترشان نمى‌دانند. در راه ابلاغ حكم پروردگارت صبر و استقامت كن....»
۵. «يَوْمَ يُكْشَفُ عَنْ ساقٍ وَ يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ فَلا يَسْتَطِيعُونَ • خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ وَ قَدْ كانُوا يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَ هُمْ سالِمُونَ • فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ ....
به خاطر بياوريد روزى را كه هول و وحشت به نهايت مى‌رسد و دعوت به سجود مى‌شوند، امّا نمى‌توانند سجده كنند. اين در حالى است كه چشمهايشان از شدّت شرمسارى به زير افتاده، و ذلّت خوارى وجودشان را فرا مى‌گيرد؛ آنها پيش از اين دعوت به سجود مى‌شدند در حالى كه سالم بودند. ولى امروز ديگر توانايى آن راندارند. پس در ابلاغ حكم پروردگارت شكيبا باش....»
۶. «فَاصْبِرْ صَبْراً جَمِيلًا • إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً • وَ نَراهُ قَرِيباً • يَوْمَ تَكُونُ السَّماءُ كَالْمُهْلِ • وَ تَكُونُ الْجِبالُ كَالْعِهْنِ• وَ لا يَسْئَلُ حَمِيمٌ حَمِيماً • يُبَصَّرُونَهُمْ يَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ يَفْتَدِي مِنْ عَذابِ يَوْمِئِذٍ بِبَنِيهِ؛
پس صبر جميل پيشه كن، زيرا آنها آن روز را دور مى‌بينند، و ما آن رانزديك مى‌بينيم. همان روزى كه آسمان همچون فلز گداخته مى‌شود، و كوهها مانند پشم رنگين در فضا متلاشى خواهد بود، و هيچ دوستى صميمى سراغ دوستش را نمى‌گيرد! آنها را به يكديگر نشان مى‌دهند ولى هر كس گرفتار كار خويشتن است آن چنانكه گنهكار دوست مى‌دارد فرزندان خود را در برابر عذاب آن روز فدا كند،»
۷. «وَ لِرَبِّكَ فَاصْبِرْ • فَإِذا نُقِرَ فِي النَّاقُورِ • فَذلِكَ يَوْمَئِذٍ يَوْمٌ عَسِيرٌ • عَلَى الْكافِرِينَ غَيْرُ يَسِيرٍ؛
و بخاطر پروردگارت شكيبايى كن. و بدانيد هنگامى كه در
صور دميده شود، آن روز، روز سختى است، كه براى كافران آسان نيست!»
توجّه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به
سنّت استدراج خدا درباره حق‌ناپذيران، زمينه‌ساز صبر و شكيبايى او:
«فَذَرْنِي وَ مَنْ يُكَذِّبُ بِهذَا الْحَدِيثِ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ • وَ أُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ • أَمْ تَسْئَلُهُمْ أَجْراً فَهُمْ مِنْ مَغْرَمٍ مُثْقَلُونَ • أَمْ عِنْدَهُمُ الْغَيْبُ فَهُمْ يَكْتُبُونَ • فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ ...؛
اكنون مرا با آنها كه اين سخن را تكذيب مى‌كنند واگذار! ما آنان را از آن جا كه نمى‌دانند بتدريج به سوى عذاب پيش مى‌بريم. و به آنها مهلت مى‌دهم؛ چرا كه نقشه و تدبير من محكم و متين است. آيا تو از آنها مزدى مى‌طلبى كه پرداختش براى آنها سنگين است؟! يا اسرار غيب نزد آنهاست و آن را مى‌نويسند (و به يكديگر مى‌دهند)؟! پس در ابلاغ حكم پروردگارت شكيبا باش....»
توجّه به
قدرت بى‌مانند خداوند، زمينه‌ساز صبر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در برابر گفتارهاى نارواى دشمنان:
«وَ لَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ ما مَسَّنا مِنْ لُغُوبٍ • فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ؛
ما آسمانها و زمين و آنچه را در ميان آنهاست در شش روز (شش دوران) آفريديم، و هيچ‌گونه رنج و سختى به ما نرسيد. با اين حال چگونه زنده كردن مردگان براى ما مشكل است؟! در برابر آنچه آنها مى‌گويند شكيبا باش، و پيش از طلوع آفتاب و پيش از غروب تسبيح و حمد پروردگارت را بگوى»
از عوامل زمینه‌ساز صبر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله توجّه به قضاى خدا است.
توجّه به
قضای خداوند در مهر نهادن بر دلهاى
کفّار معاند، زمينه‌ساز صبر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
«... وَ لَئِنْ جِئْتَهُمْ بِآيَةٍ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا مُبْطِلُونَ • كَذلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى قُلُوبِ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌ ...؛
... و اگر معجزه‌اى براى آنان بياورى، كافران مى‌گويند: شما اهل باطليد (و اينها سحر است). اينگونه خداوند بر دلهاى آنان كه آگاهى ندارند مُهر مى‌نهد. اكنون كه چنين است صبر و استقامت پيشه كن كه وعده خدا حق است....»
توجّه به قضاى خداوند در مهلت دادن به دشمنان معاند، زمينه‌ساز صبر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
«أَ فَلَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَساكِنِهِمْ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِأُولِي النُّهى • وَ لَوْ لا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَكانَ لِزاماً وَ أَجَلٌ مُسَمًّى • فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ ...؛
آيا براى هدايت آنان كافى نيست كه بسيارى از اقوام پيشين را كه طغيان و فساد كردند هلاك نموديم، در حالى كه اينها در مسكنهاى ويران شده آنان راه مى‌روند؟! به يقين در اين امر، نشانه‌هاى روشنى براى خردمندان است. و اگر سنّت و تقدير پروردگارت و اجل مقرّر آنها نبود، مجازات الهى دامان آنان را مى‌گرفت! پس در برابر آنچه مى‌گويند، صبر كن....»
عنايت ويژه خداوند به خويش، زمينه‌ساز شكيبايى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در برابر حكم پروردگار:
«وَ اصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنا ...؛
در راه ابلاغ حكم پروردگارت صبر و استقامت كن، چرا كه تو تحت مراقبت و حفظ ما هستى....»
بنا بر يك احتمال، مراد از «فانّك باعيننا» اين است: تو در حفظ و حراست ما هستى.
توجّه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به عواقب بى‌صبرى در برابر حق‌ناپذيران، زمينه‌ساز صبر و شكيبايى حضرت:
«فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَ لا تَكُنْ كَصاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نادى وَ هُوَ مَكْظُومٌ • لَوْ لا أَنْ تَدارَكَهُ نِعْمَةٌ مِنْ رَبِّهِ لَنُبِذَ بِالْعَراءِ وَ هُوَ مَذْمُومٌ؛
پس در ابلاغ حكم پروردگارت شكيبا باش، و مانند صاحب ماهى (يونس) مَباش كه در ابلاغ حكم خدا شتاب كرد و گرفتار كيفر ترك اولى شد در آن زمان كه با نهايت اندوه خدا را خواند و اگر رحمت پروردگارش به ياريش نيامده بود، از شكم ماهى بيرون افكنده مى‌شد در حالى كه نكوهيده بود.»
توجّه به
هلاکت و نابودى پيشينيان و دشمنان معاند در گذشته
تاریخ، زمينه‌ساز صبر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در برابر زخم زبانهاى دشمنان:
«أَ فَلَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَساكِنِهِمْ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِأُولِي النُّهى • فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ ...؛
آيا براى هدايت آنان كافى نيست كه بسيارى از اقوام پيشين را كه طغيان و فساد كردند هلاك نموديم، در حالى كه اينها در مسكنهاى ويران شده آنان راه مى‌روند؟! به يقين در اين امر، نشانه‌هاى روشنى براى خردمندان است. پس در برابر آنچه مى‌گويند، صبر كن....»
توجّه به فرجام سوء
فاسقان، زمينه‌ساز صبر محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
«فَاصْبِرْ كَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَ لا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ ما يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا ساعَةً مِنْ نَهارٍ بَلاغٌ فَهَلْ يُهْلَكُ إِلَّا الْقَوْمُ الْفاسِقُونَ؛
پس صبر کن آن‌گونه كه پيامبران «اولوا العزم» صبر كردند، و براى عذاب آنان شتاب مكن! روزى كه وعده‌هايى را كه به آنها داده مى‌شود ببينند، احساس مى‌كنند كه گويى جز ساعتى از يك روز در دنيا توقف نكرده‌اند؛ اين ابلاغى است براى همگان؛ آيا جز قوم نافرمان هلاك خواهند شد؟!»
توجّه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به قصّه انبياى الهى، زمينه صبر او در مشكلات
رسالت:
«وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلى ما كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّى أَتاهُمْ نَصْرُنا وَ لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِ اللَّهِ وَ لَقَدْ جاءَكَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ؛
به يقين پيش ازتو نيز پيامبرانى تكذيب شدند؛ و در برابر تكذيبها، صبر و استقامت كردند؛ و در اين راه، آزار ديدند، تا هنگامى كه يارى ما به آنها رسيد. و هيچ چيز سنّت‌هاى خدا را تغيير نمى‌دهد؛ و به يقين اخبار پيامبران به تو رسيده است.»
توجّه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به سرگذشت
داود علیه‌السلام، زمينه‌ساز شكيبايى حضرت در برابر گفتارهاى نارواى دشمنان:
«اصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ • إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبالَ مَعَهُ يُسَبِّحْنَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِشْراقِ • وَ الطَّيْرَ مَحْشُورَةً كُلٌّ لَهُ أَوَّابٌ • وَ شَدَدْنا مُلْكَهُ وَ آتَيْناهُ الْحِكْمَةَ وَ فَصْلَ الْخِطابِ؛
در برابر آنچه مى‌گويند شكيبا باش، و به خاطر بياور بنده ما داود صاحب قدرت را، كه او بسيار توبه‌كننده بود. ما كوهها را مسخّر او ساختيم كه هر شامگاه و صبحگاه با او تسبيح مى‌گفتند. پرندگان را نيز دسته جمعى مسخّر او كرديم (تا همراه او تسبيح خدا گويند)؛ و همگى بازگشت‌كننده به سوى او بودند. و حكومت او را استحكام بخشيديم؛ هم دانش به او داديم و هم داورى عادلانه.»
توجّه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به سرگذشت
نوح علیه‌السلام، زمينه‌ساز صبر حضرت:
«قِيلَ يا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلامٍ مِنَّا وَ بَرَكاتٍ عَلَيْكَ ...• تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيها إِلَيْكَ ما كُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ هذا فَاصْبِرْ ...؛
به نوح گفته شد: اى نوح! با سلامت و بركاتى از ناحيه ما بر تو فرود آى! ... اى پيامبر! اينها از اخبار غيبى است كه به تو وحى مى‌كنيم؛ نه تو، و نه‌قومت، اينهارا پيش از اين نمى‌دانستيد. بنابراين، صبر و استقامت كن، كه عاقبت از آن
پرهیزگاران است.»
توجّه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به نعمت مهم
نزول قرآن بر حضرت، زمينه‌ساز شكيبايى او در تبليغ و ابلاغ آن:
«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ تَنْزِيلًا • فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ ...؛
به يقين قرآن را ما بر تو نازل كرديم. پس در تبليغ و اجراى حكم پروردگارت شكيبا و با استقامت باش....»
برخی از وعده‌های الهی زمينه‌ساز صبر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بود.
وعده
پیروزی و فرجام خوب
اهل تقوا، زمينه‌ساز صبر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
«... فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ؛
... بنابراين، صبر و استقامت كن، كه عاقبت از آن پرهيزگاران است.»
وعده خداوند به كيفر كافران معاند، زمينه صبر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در برابر مخالفتها و بدخواهيهاى آنان:
«وَ يَوْمَ يُعْرَضُ الَّذِينَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَ لَيْسَ هذا بِالْحَقِّ قالُوا بَلى وَ رَبِّنا قالَ فَذُوقُوا الْعَذابَ بِما كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ • فَاصْبِرْ كَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَ لا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ ما يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا ساعَةً مِنْ نَهارٍ بَلاغٌ فَهَلْ يُهْلَكُ إِلَّا الْقَوْمُ الْفاسِقُونَ؛
روزى را به يادآور كه كافران را بر آتش عرضه مى‌دارند و به آنها گفته مى‌شود: آيا اين حق نيست؟! مى‌گويند: آرى، (به پروردگارمان سوگند كه حق است)! در اين هنگام خداوند مى‌گويد: پس عذاب را بخاطر كفرتان بچشيد! پس صبر كن آن‌گونه كه پيامبران «اولوا العزم» صبر كردند، و براى عذاب آنان شتاب مكن! روزى كه وعده‌هايى را كه به آنها داده مى‌شود ببينند، احساس مى‌كنند كه گويى جز ساعتى از يك روز در دنيا توقف نكرده‌اند؛ اين ابلاغى است براى همگان؛ آيا جز قوم نافرمان هلاك خواهند شد؟!»
وعده‌هاى الهى و اعتقاد پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به حقانيّت آنها، زمينه‌ساز صبر در برابر مشكلات:
۱. «وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلى ما كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّى أَتاهُمْ نَصْرُنا وَ لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِ اللَّهِ وَ لَقَدْ جاءَكَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ؛
به يقين پيش ازتو نيز پيامبرانى تكذيب شدند؛ و در برابر تكذيبها، صبر و استقامت كردند؛ و در اين راه، آزار ديدند، تا هنگامى كه يارى ما به آنها رسيد. و هيچ چيز سنّت‌هاى خدا را تغيير نمى‌دهد؛ و به يقين اخبار پيامبران به تو رسيده است.»
۲. «وَ اصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ؛
و شكيبايى كن، كه خداوند پاداش نيكوكاران را ضايع نخواهد كرد.»
۳. «وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ ... • إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ الَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ؛
شكيبايى كن، و شكيبايى تو فقط براى خدا و به توفيق خدا باشد؛ ... زيرا خداوند با كسانى است كه تقوا پيشه كرده‌اند، و كسانى كه نيكوكارند.»
۴. «فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ؛
اكنون كه چنين است صبر و استقامت پيشه كن كه وعده خدا حق است؛ و هرگز كسانى كه ايمان ندارند تو را خشمگين نسازند (و سبك نشمرند)!»
۵. «فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ؛
پس اى پيامبر! صبر و شكيبايى پيشه كن كه وعده خدا حق است، و براى گناه (ترك اولى) خود استغفار كن، و هر صبح و شام پروردگارت را تسبيح و حمد بگو....»
۶. «فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَإِمَّا نُرِيَنَّكَ بَعْضَ الَّذِي نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّيَنَّكَ فَإِلَيْنا يُرْجَعُونَ؛
پس اى پيامبر صبر كن كه وعده خدا حق است؛ و هرگاه قسمتى از مجازاتهايى را كه به آنها وعده داده‌ايم در حال حياتت به تو نشان دهيم، يا تو را پيش از آن از دنيا ببريم (مهم نيست)؛ چرا كه آنان را فقط به سوى ما باز مى‌گردانند.»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۷، ص۱۱۹، برگرفته از مقاله «عوامل صبر محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله».
