عمرو بن خالد واسطی (دائرة‌المعارف‌مولفان‌اسلامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوخالد عمرو بن خالد واسطی، از شاگردان و راویان
امام باقر (علیه‌السّلام) و از راویان مشترک بین
شیعه و
اهل‌سنت بود.
ابوخالد عمرو بن خالد واسطی قرشی کوفی همدانی، وابسته به
بنی‌هاشم، در اصل همدانی
و یا
کوفی بود
و در کنار
مسجد سماک کوفه و در همسایگی
وکیع سکونت داشت، ولی بعداً از کوفه رفت و در
واسط ساکن شد.
او از شاگردان
و راویان امام باقر (علیه‌السّلام)
و از راویان مشترک بین شیعه و اهل‌سنت می‌باشد.
اهل‌سنت ابوخالد را کذّاب، غیر موثق، متروک الحدیث و جاعل حدیث توصیف کرده و حتی گفته‌اند که کاغذهایی را از داروفروشی‌ها که دارو در آنها می‌پیچیدند، می‌خرید و از آنها روایت می‌کرد. در علت مهاجرت او از کوفه نیز گفته‌اند که حدیث جعل می‌کرد و وقتی دیگران متوجه شدند، به ناچار واسط را ترک کرد.
اما علمای امامیه، برخی عمرو بن خالد را از رؤسای
زیدیه و از
فرقه بتریّه،
از زیدیه یا بزرگ گروه
سرحوبیه (معتقدان به امامت قیام کننده با شمشیر از فرزندان
امام حسن و
امام حسین (علیهماالسلام).
) و حتی از اهل‌سنت که میل و محبت شدیدی به
اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) داشت،
به شمار آورده‌اند.
یکی از دلایل اتهام وی به زیدیه، روایتی است که او از
ابوجارود، بنیانگذار فرقه زیدیه
جارودیه نقل کرده و گفته است که نزد امام باقر (علیه‌السّلام) نشسته بودم و
زید بن علی (علیه‌السّلام) به سوی ایشان آمد. چون نظر امام به ایشان افتاد، فرمود: این آقای اهل‌بیت من و طالب خون‌ها و انتقام گیرنده آنهاست. اما با همه این اقوال و اختلافات در مورد عمرو،
ابن فضال او را
توثیق کرده است
و بعضی با اعتماد بر این توثیق، قبول وثاقت وی را لازم می‌دانند.
از آن گذشته،
ابن ندیم او را از فقهای شیعه دانسته است
که روشن می‌شود ابوخالد از اهل‌سنت نمی‌باشد.
دیگر اینکه عمرو روایتی از زید بن علی نقل می‌کند که گفت: در هر زمانی خداوند مردی از ما اهل‌بیت را حجت بر خلقش قرار می‌دهد و
حجت خدا در زمان ما پسر برادرم جعفر بن محمد
امام صادق (علیه‌السّلام) است، پیرو او
گمراه نمی‌شود و مخالفش
هدایت نمی‌یابد. پس با استناد به این روایت، ابوخالد را باید شیعه دوازده امامی و به شهادت ابن فضال او را موثق دانست.
وی علاوه بر امام باقر (علیه‌السّلام) از گروهی چون زید بن علی،
ابوحمزه ثمالی،
سفیان بن خالد،
سفیان ثوری،
ابوهاشم رمانی،
حبیب بن ابی ثابت و
سعید بن زید بن عقبه فزاری روایت نقل کرده و روایت او از زید یک نوشته است.
ابوخالد از امام صادق (علیه‌السّلام) هم روایت دارد.
افرادی همچون
محمد بن سنان،
حسین بن علوان،
ابان بن عثمان،
اسرائیل بن یونس،
اسماعیل بن عیاش،
ابراهیم بن زیاد طائی کوفی و
ابراهیم بن هراسه شیبانی از راویان عمرو بن خالد می‌باشند.
ابوخالد کتاب بزرگی داشته که
نصر بن مزاحم منقری آن را گزارش نموده است.
تاریخ درگذشت او به‌طور قطع مشخص نیست، ولی بعضی وفاتش را پس از
۱۲۰ق دانسته‌اند
و
ذهبی او را جزو طبقه شانزدهم آورده است که از سال
۱۵۱ تا
۱۶۰ق را در بر می‌گیرد.
بنابراین با استناد به قول ذهبی، باید تاریخ وفات عمرو را نیمه دوم قرن دوم دانست.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۵۸۷-۵۸۸، برگرفته از مقاله «عمرو واسطی».
