• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

علی بن ابی‌شجاع بویه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


عمادالدوله ابوالحسن علی بن ابی شجاع بویه (د ۳۳۸ق/۹۴۹م)، پسر بزرگ ابو شجاع بویه که با پیوستنش به سپاه نصر بن احمد سامانی، شهرتی به هم زد و در طی مدت اندکی، شالوده حکومتی را در نواحی غرب و مرکزی ایران بنا نهاد که به دیلمیان یا آل بویه شهرت یافتند و حدود یک صد و بیست سال، کمابیش بر این نواحی حکمروایی کردند.


اندکی پس از چیرگی بر ارجان و نوبندجان، از بیم اتحاد دشمنان، با حسن و احمد که اینک به وی پیوسته بود، عزم اصطخر و سپس بیضاء کرد و از آن جا به سوی کرمان رفت. در راه سپاه محمد بن یاقوت را که به مقابله آمده بود، درهم شکست و به جای کرمان عازم شیراز شد و این شهر را تسخیر کرد (۳۲۲ق/۹۳۲م). سپس خلیفه عبّاسی الراضی و وزیرش ابن مقله را به ارسال ۸ میلیون درهم در سال نوید داد و خلعت و فرمان گرفت،
[۱] ابوعلی مسکویه، احمد بن محمد، تجارب الامم، ج۱، ص۲۹۹، به کوشش آمدروز، ۱۳۳۲ق، طبع افست.
[۲] مستوفی، حمدالله، نزهة القلوب، ج۱، ص۴۱۱، به کوشش گای لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق.
اما نماینده خلیفه را بفریفت و نگاه داشت تا وی در شیراز بمرد و آن مال بشکست.
[۳] صاحبی نخجوانی، هندوشاه بن سنجر، تجارب السلف، ج۱، ص۲۱۵، به کوشش عباس اقبال، تهران، طهوری، ۱۳۵۷ش.


آنگاه با مرداویج که اهواز را تصرف کرده بود، صلح کرد و در قلمرو خود، خطبه به نام وی خواند. پس از قتل مرداویج (۳۲۳ق/۹۳۵م) ابوالحسن علی از سویی، و یاقوت و ابوعبدالله بریدی از سوی دیگر به اهواز تاختند. علی سپاه یاقوت را در اطراف ارجان بشکست و به درخواست ابوعبدالله بریدی و تأیید خلیفه، صلح شد و مقرّر گشت که علی بن بویه بر فارس فرمان راند و یاقوت و بریدی بر اهواز. اگرچه یاقوت در همان سال به تحریک بریدی به فارس حمله برد، ولی شکست خورد.
[۴] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۸، ص۳۰۷، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    


علی بر رامهرمز چیرگی یافت. وی در ۳۲۴ق/۹۳۶م، کهترین برادر خود احمد را به تصرف کرمان گسیل داشت و به قولی، خود به آن دیار لشکر کشید. آنگاه که ابوعبدالله بریدی از مقابل ابن رایق گریخت و به نزد علی بن بویه آمد و او را به تصرف خوزستان و عراق تحریک کرد، وی ابوعبدالله را با لشکری به فرماندهی برادرش احمد روانه ساخت و اهواز و بصره را به اقطاع بریدی داد، برآن شرط که هر سال ۸ میلیون درهم به نزد علی فرستد.
[۵] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۸، ص۳۳۶، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
[۶] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۸، ص۳۴۱، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
آنگاه سپاهی دیگر به مدد او فرستاد و احمد، اهواز را تسخیر کرد. در ۳۲۹ق/۹۴۱م که وشمگیر زیاری بر وی چیره شد، از سوی خلیفه المستکفی، لقب عمادالدوله یافت و مدتی بعد ناصرالدوله حمدانی هم خطبه به نام ۳ برادر کرد.
[۷] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۸، ص۴۷۷، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
عمادالدوله همچنان در تختگاه خود شیراز فرمان می‌راند تا در ۳۳۸ق/۹۴۹م درگذشت و در اصطخر به خاک سپرده شد. وی چون پسر نداشت، برادرزاده خود فناخسرو (یا پناه خسرو)،
[۸] ابن اسفندیار، محمد بن حسن، تاریخ طبرستان، به کوشش عباس اقبال، تهران، کلاله خاور، ۱۳۲۰ش.
[۹] اقبال آشتیانی، عباس و حسن پیرنیا، تاریخ ایران، ج۱، ص۱۶۱، تهران، خیام، ۱۳۶۲ش.
پسر رکن‌الدوله حسن را به جانشینی خود برگزید.

۱. ↑ ابوعلی مسکویه، احمد بن محمد، تجارب الامم، ج۱، ص۲۹۹، به کوشش آمدروز، ۱۳۳۲ق، طبع افست.
۲. ↑ مستوفی، حمدالله، نزهة القلوب، ج۱، ص۴۱۱، به کوشش گای لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق.
۳. ↑ صاحبی نخجوانی، هندوشاه بن سنجر، تجارب السلف، ج۱، ص۲۱۵، به کوشش عباس اقبال، تهران، طهوری، ۱۳۵۷ش.
۴. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۸، ص۳۰۷، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۵. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۸، ص۳۳۶، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۶. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۸، ص۳۴۱، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۷. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۸، ص۴۷۷، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۸. ↑ ابن اسفندیار، محمد بن حسن، تاریخ طبرستان، به کوشش عباس اقبال، تهران، کلاله خاور، ۱۳۲۰ش.
۹. ↑ اقبال آشتیانی، عباس و حسن پیرنیا، تاریخ ایران، ج۱، ص۱۶۱، تهران، خیام، ۱۳۶۲ش.


دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «آل بویه»، ج۱، ص ۳۸۸.    




جعبه ابزار