علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید» اثر عالم اصولی
محمد جواد مغنیه است که در آن مهم‌ترین مباحث اصولی را با زبانی گویا و بدون اطناب مطالب مطرح کرده است.
کتاب مشتمل بر یک مقدمه و چهار فصل است که هر یک از فصول نیز از بخش‌های متعددی تشکیل شده است.
مطالب فصول مختلف کتاب به اختصار به شرح ذیل است:
در مباحث الفاظ،
مولف نخست به فرق قضایای فقهی و اصولی پرداخته سپس
موضوع،
تعریف و
غایت اصول فقه را بیان داشته است.
از دیگر مباحث این فصل
عبارت است از:
بیان ،دارای اقسام بیان کلامی و فعلی و تقریری است و مراد از بیان در اینجا نصوص کتاب و سنت است.
در نصوص
کتاب و
سنت حقیقت و مجاز وجود دارد و حقیقت اصل است و مجاز فرع. معنای
حقیقت استعمال لفظ در ماوضع له و معنای مجاز استعمال لفظ در غیر ماوضع له است. در این بخش درباره وضع، راه‌های معرفت به وضع، ظاهر و مراد متکلم،
حقیقت شرعیه ، فرق میان
شرع و
عرف و
لغت ، و
معانی حروف بحث شده است.
آیا الفاظ دال بر
عبادت و
معاملات همانند لفظ
صلات و
بیع برای معانی مورد نظر شارع وضع شده‌اند و یا اعم از آن. مولف جهت روشن شدن اصل مطلب مقدماتی را متذکر شده است.
اختلاف در
مشتق در صورتی است که ذات قبلا متصف به صفت بوده ولی اکنون دارای آن صفت نیست اکنون این سئوال مطرح است که آیا
مشتق در خصوص آنچه در حال تلبس به مبداء است حقیقت و در آنچه از آن منقضی شده مجاز است یا نه مشتق در اعم از این دو حقیقت است؟
لفظ امر دلالت بر وجوب می‌کند و
علو و
استعلاء در
ماده امر رفض می‌شود.
به نظر
مرحوم نائینی صیغه افعل در حالت
اطلاق بر هیچ معانی دلالت نمی‌کند حتی
وجوب .
امر مقتضی
توصل و
تعبد نیست. به نظر آخوند در
نفی اعتبار قصد قربت در
شک تعبدی و توصلی نمی‌توان به اصالة الاطلاق تمسک کرد.
فعلی که بخصوصه
واجب است مانند
نماز واجب تعیینی است و
واجب تخییری در مقابل واجب تعیینی است و آن واجبی است که دارای بیش از یک فرد باشد و مکلف مخیر باشد که هر کدام از آن افراد را انجام دهد و با انجام هر کدام تکلیف از عهده مکلف ساقط می‌شود.
واجب موقت واجبی را می‌گویند که زمان مشخصی در آن
معتبر است و در مقابل واجب غیرموقت است که به
واجب مضیق نیز
تعبیر می‌شود.
به نظر آخوند هیچ دلیلی اعم از
اجتهادی و
فقاهتی در دست نیست که شی پس از
نسخ وجوب ، دارای یکی از احکام غیر وجوب و یا
جواز بالمعنی الاعم و یا
اباحه خواهد شد.
به نظر
شیعه تکلیف با وجود علم به استحاله امتثال محال است. دیدگاه‌های
مرحوم خویی و
نائینی در این باره مطرح شده است.
این بحث در بررسی این
امر است که اگر مکلف
مامور به را همراه با شرایط و خصوصیات
معتبر در آن انجام دهد آیا عمل او مجزی و کافی است به طوری که موجب سقوط تکلیف و حصول
برائت ذمه باشد؟
از دیگر مباحث این فصل می‌توان به بحث
اجتماع امر و نهی ،
مفهوم وصف ،
شرط و غایت ،
عام و خاص ،
نسخ و
تخصیص ، و
مطلق و
مقید اشاره کرد.
نویسنده در این فصل به بحث پیرامون
قطع و
ظن و
حجیت ظنون معتبره پرداخته و در پنج بخش مباحث قطع، ظن،
اجماع ،
شهرت ،
خبر واحد ،
شبهه عمل به ظن و ادله آن را مورد بررسی قرار داده است.
در این بخش از کتاب مباحث شک
تحت عناوین
شک در حکم ،
برائت ،
اصل موضوعی ،
تخییر ،
احتیاط ،
شبهه وجوبیه اقل و اکثر و
استصحاب مطرح شده است.
آخرین فصل کتاب مبحث
تعادل و تراجیح است که در ضمن سه فصل بیان شده و عناوین آن
عبارت است: تعادل و تراجیح نزد
تعارض ادله شرعیه ،
تعادل و ترجیح .
کتاب دارای پاورقی‌های اندکی است و فهرست تفصیلی مطالب در انتهای اثر آمده است.
نرم افزار جامع اصول الفقه،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
