• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عقل از دیدگاه اهل حدیث

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اهل حدیث، از نخستین جریان‌های فکریِ اهل‌ سنت، در صدر اسلام است که در تحصیل حدیث و نقل روایات عنایتی ویژه داشته است.


اهل حدیث، از نخستین جریان‌های فکریِ اهل‌ سنت، در صدر اسلام است که در تحصیل حدیث و نقل روایات عنایت ویژه داشته و در به دست آوردن احکام شرعی، بر ظاهر قرآن و سنت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تکیه می‌کند و هر آنچه در آن دو آمده را گرفته و در مورد آنچه در این دو منبع نیامده، سکوت را ترجیح می‌دهد. و نیز از عقل و قیاس استفاده نمی‌کند.
[۱] سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ج۳، ص۲۲۵، قم، مؤسسه امام صادق(ع).
[۲] سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ج۳، ص۵۱۶، قم، مؤسسه امام صادق(ع).


از اهل حدیث در زمان حاضر به سلفیه یاد می‌کنند تا جایی که این عنوان شعار مکتبشان شده است و این بدان جهت است که از نظر آنان گویی سلف صالح، معصوم از لغزش و اشتباه‌اند.
[۳] سبحانی‌، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ج‌۱، ص۱۶، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، مؤسسة الإمام الصادق(ع).    


از بزرگان این فرقه می‌توان از مالک بن انس، محمد بن ادریس شافعی، احمد بن حنبل و سفیان ثوری یاد کرد.

گفتنی است؛ اهل حدیث قبل از آن‌که احمد بن حنبل رئیس این فرقه در اعتقادات شود، فرقه‌ها و پیروان گوناگونی داشتند و اصول واحد و مشترکی نداشتند تا این‌که احمد بن حنبل همه این فرقه را مبتنی بر اصول مشترکی تبدیل به یک گروه کرد؛ ازاین‌رو است که امروز اهل حدیث و سلفیه به عنوان پیروان احمد بن حنبل شناخته می‌شوند.
[۴] سبحانی، جعفر، رسائل و مقالات، ج ‌۶، ص ۱۱۱، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ دوم، ۱۴۲۵ق.    


پیروان این مکتب معتقدند که علاوه بر فقه، تنها مصدر و منبعِ عقاید دینی نیز کتاب و سنت می‌باشند و به شدت منکر حجیت ادراک عقل در این زمینه هستند؛ به‌گونه‌ای که نه‌تنها از بحث‌های عقلیِ مستقل درباره دین پرهیز می‌کردند، بلکه از لوازم عقلیِ مضمونِ روایات نیز بحثی نمی‌کردند؛ به عبارت دیگر، آنان ورود در علم کلام را جایز ندانسته، در این زمینه به ظواهر نصوص و احادیث بسنده می‌کردند.
[۵] سبحانی‌، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ج‌۲، ص۳۲، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، مؤسسة الإمام الصادق(ع).    


احمد بن حنبل - پیشوای حنابله - ضمن بیان این‌که سنت، مفسر قرآن است، در معرفی نابایستگی‌های تعامل با سنت این‌گونه بیان داشته است که سنت، توسط عقل قابل درک نیست و وظیفه در این زمینه فقط پیروی و سرسپردگی به مفاهیم کتاب و سنت می‌باشد.
[۶] شیبانی، أحمد بن محمد بن حنبل، أصول السنة، ص۱۵ - ۱۷، دار المنار، عربستان، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.


از مالک بن انس نیز نقل شده است: وقتی که مردی درباره معنای «إستواء» (منظور آیه ۵ سوره طه است: «الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی»‌.
[۷] طه/سوره۲۰، آیه۵.    
) از او پرسید، در جواب آن مرد گفت: استواء معنایش معلوم، و کیفیت آن نامعلوم و ایمان به آن واجب و پرسش از آن بدعت است. آن‌گاه دستور به اخراج سائل از مجلس داد.
[۸] شاطبی، ‌ابو اسحاق، الاعتصام، ص۱۰۶، بیروت، دار المعرفة، چاپ دوم‌، ۱۴۲۰ق‌.


ابوالحسن اشعری، که خود در خانواده‌ای با تفکر اهل حدیث رشد نمود،
[۹] سبحانی‌، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ج‌۲، ص۸، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، مؤسسة الإمام الصادق(ع).    
ضمن پذیرش معارف این مکتب در اصلاح آن کوشش فراوان نمود.
[۱۰] سبحانی‌، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ج‌۹، ص۴۵، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، مؤسسة الإمام الصادق(ع).    
او در گزارش خود از دیدگاه‌های اهل حدیث می‌گوید: آنان در مقابل روایات صحیحه تسلیم هستند و در مورد مضمون آن سؤال نمی‌پرسند؛ زیرا این کار را بدعت می‌دانند.
[۱۱] اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین‌، ص۲۹۴، آلمان، ویسبادن‌، فرانس شتاینر، چاپ سوم، ۱۴۰۰ق.    


۱. ↑ سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ج۳، ص۲۲۵، قم، مؤسسه امام صادق(ع).
۲. ↑ سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ج۳، ص۵۱۶، قم، مؤسسه امام صادق(ع).
۳. ↑ سبحانی‌، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ج‌۱، ص۱۶، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، مؤسسة الإمام الصادق(ع).    
۴. ↑ سبحانی، جعفر، رسائل و مقالات، ج ‌۶، ص ۱۱۱، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ دوم، ۱۴۲۵ق.    
۵. ↑ سبحانی‌، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ج‌۲، ص۳۲، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، مؤسسة الإمام الصادق(ع).    
۶. ↑ شیبانی، أحمد بن محمد بن حنبل، أصول السنة، ص۱۵ - ۱۷، دار المنار، عربستان، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
۷. ↑ طه/سوره۲۰، آیه۵.    
۸. ↑ شاطبی، ‌ابو اسحاق، الاعتصام، ص۱۰۶، بیروت، دار المعرفة، چاپ دوم‌، ۱۴۲۰ق‌.
۹. ↑ سبحانی‌، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ج‌۲، ص۸، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، مؤسسة الإمام الصادق(ع).    
۱۰. ↑ سبحانی‌، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ج‌۹، ص۴۵، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، مؤسسة الإمام الصادق(ع).    
۱۱. ↑ اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین‌، ص۲۹۴، آلمان، ویسبادن‌، فرانس شتاینر، چاپ سوم، ۱۴۰۰ق.    


پایگاه اسلام کوئست.    




جعبه ابزار