عفو از انتقام (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
آیات قرآن به عفو از
انتقام سفارش شده است.
تشويق خداوند بر
گذشت از انتقام، در عين
قدرت:
«لاَّ يُحِبُّ اللّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوَءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَن ظُلِمَ ... • إِن تُبْدُواْ خَيْرًا أَوْ تُخْفُوهُ أَوْ تَعْفُواْ عَن سُوَءٍ فَإِنَّ اللّهَ كَانَ عَفُوًّا قَدِيرًا؛
خداوند دوست ندارد كسى با سخنان خود، بدی‌هاى ديگران را اظهار كند؛ مگر آن كس كه مورد ستم واقع شده باشد. ... اگر نيكی‌هاى افراد را آشكار يا پنهان سازيد، و از بدی‌ها گذشت نماييد، خداوند آمرزنده و تواناست (و با اين‌كه قادر بر مجازات است، عفو و گذشت مى‌كند).»
جمله «ان تبدوا... او تعفوا» می‌تواند تکمیل و توضیح «الا من ظلم» باشد، یعنی در عین این که برای مظلوم جایز است ماهیت ظالم را افشا کند، بهتر است آبروی او را حفظ کند.
امام خمینی یکی از بزرگ‌ترین کمالات انسانی را عفو و تجاوز از اشخاصی می‌داند که به انسان بدی کرده‌اند.
ایشان در بحث تشوق به عفو و گذشت به برخی احادیث و روایات استناد می‌کند که اگر قدرت پیدا کردی بر دشمن خود، او را عفو کن.
به اعتقاد امام خمینی صفت عفو و تجاوز، از صفات جمالی حق‌اند که اتصاف شخص
سالک به آن، تشبه به مبادی عالیه است، زیرا از بزرگ‌ترین صفات حق‌تعالی تجاوز از سیئات و عفو از خطایات.
بنابراین اگر در انسان حظی از این اوصاف نباشد در سؤال و جواب قبر نمی‌تواند «ربّی الله» بگوید. پس اگر انسان در تحت
ربوبیت ذات مقدس حق تربیت شده باشد و ظاهر و باطنش مربی به آن باشد، جواب می‌تواند بدهد در غیر این صورت می‌گوید «ربّی الشیطان».
امام خمینی عفو و گذشت را از جنود عقل و رحمان و از لوازم
فطرت مخموره می‌داند که ضد آن انتقام است که از لشکریان جهل و
ابلیس و از لوازم فطرت محجوبه است؛ زیرا آنان که به فطرت اصلی و روحانی خود باقی هستند از آلودگی به محبت دنیا و نفس مبرا می‌باشند. اما کسانی که محجوب به حجاب طبیعت هستند و با آمال نفسی و دنیایی مشغول‌اند اینها در وجودشان عفو و گذشت نیست. هم چنین ایشان عفو و غفران الهی را بدون میزان و معیار نمی‌داند و معتقد است همچنان که عقوبت اعتباری نیست عفو الهی هم اعتباری نیست و کسی به‌مجرد درخواست عفو بخشیده نمی‌شود؛ بلکه زدودن حجاب‌ها و آراستگی به اخلاق پسندیده و انجام اعمال صالحه سبب می‌شود شخص مشمول عفو و غفران الهی شود.
گذشت
یوسف علیه‌السلام از انتقام گرفتن از برادران خود:
«قَالَ لاَ تَثْرَيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ يَغْفِرُ اللّهُ لَكُمْ ...؛
گفت امروز ملامت و توبیخی بر شما نیست خداوند شما را مي‌بخشد!....»
گذشت از انتقام‌گيرى، مورد تشويق و درپى‌دارنده
پاداش الهی:
«وَجَزَاء سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِّثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ • إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَظْلِمُونَ النَّاسَ وَيَبْغُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ أُوْلَئِكَ لَهُم عَذَابٌ أَلِيمٌ؛
كيفر بدى، مجازاتى است همانند آن؛ ولى هر كس عفو و
اصلاح كند، پاداش او باخداست؛ به يقين او ستمكاران را دوست ندارد. ايراد و مجازات بر كسانى است كه به مردم ستم مى‌كنند و در زمين به ناحق ظلم روا مى‌دارند؛ براى آنان
عذاب دردناكى است!»
مستحق سرزنش و عذاب نبودن ستم‌ديده، در صورت عفو نكردن از انتقام:
«وَجَزَاء سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِّثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ؛
كيفر بدى، مجازاتى است همانند آن؛ ولى هر كس عفو و اصلاح كند، پاداش او با خداست؛ به يقين او
ستمکاران را دوست ندارد.»
صبر و بخشش بجاى انتقام، نشانه اراده و تصميم قوى
انسان:
«وَجَزَاء سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِّثْلُهَا ... • وَلَمَن صَبَرَ وَغَفَرَ إِنَّ ذَلِكَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ؛
كيفر بدى، مجازاتى است همانند آن؛ ... و هر كس شكيبايى نموده و عفو كند، اين كار، از امور پرارزش است.»
•
مرکز فرهنگ ومعارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۱۱۳، برگرفته از مقاله «عفو از انتقام ». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
