• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عرفیه عامه با ضروریه مطلقه شکل دوم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



عرفیه عامه با ضروریه مطلقه شكل دوم، یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل دوم است.



«قیاس مختلط»، قیاسی است که صغرا و کبرای آن از قضایای موجهه ترکیب یافته باشد. یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل دوم عبارت است از: اختلاط قضیه عرفیه عامه (صغرا) با ضروریه مطلقه (کبرا). مراد از ضروریه مطلقه، کاربرد عام آن است که شامل ضروریه ذاتیه و ضروریه ازلیه می‌شود.
[۲] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۱۵-۳۱۸.



بعضی از منطق‌دانان شیوه‌های استخراج نتایج قضایای موجهه شکل دوم را در چهار قاعده منضبط کرده‌اند:
۱. قاعده اول: اگر یکی از دو مقدمه قیاس، ضروریه یا دائمه باشد نتیجه، دائمه مطلقه خواهد بود.
۲. قاعده دوم: هر گاه هیچ‌یک از دو مقدمه دائمه یا ضروریه نباشد اگر صغرا به قید لاضرورت و لادوام مقیّد نباشد عین جهتی که در صغرا موجود است به نتیجه نقل می‌شود.
۳. قاعده سوم: اگر هیچ‌یک از دو مقدمه دائمه یا ضروریه نباشد و صغرا مرکب، یعنی مقیّد به لادوام یا لاضرورت باشد، قید، اسقاط و بقیه جهت از صغرا به نتیجه منتقل می‌شود.
۴. قاعده چهارم: اگر هیچ‌یک از دو مقدمه دائمه یا ضروریه نباشد و صغرا دارای هر گونه ضرورت غیر دائمه، یعنی ضرورت وصفیه یا وقتیه باشد، ضرورت، اسقاط و نتیجه به بقیه آن جهت موجَّه می‌شود.
بنابراین، نتیجه حاصل از اختلاط قضیه عرفیه عامه با ضروریه مطلقه، طبق قاعده اول، دائمه مطلقه خواهد بود.
مثال: هر کس در خواب است تا زمانی که در خواب است از امور غافل است و بالضروره هیچ واجب الوجودی از امور غافل نیست؛ پس همواره هر کس در خواب است تا زمانی که در خواب است واجب الوجود نیست.
[۴] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۵۱-۱۵۴.
[۵] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۳۰-۱۳۲.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    


۱. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۲۳-۲۳۶.    
۲. مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۱۵-۳۱۸.
۳. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۱۸-۱۲۳.    
۴. قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۵۱-۱۵۴.
۵. فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۳۰-۱۳۲.
۶. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۵۲-۴۵۴.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عرفیه عامه با ضروریه مطلقه شکل دوم»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۱۸.    




جعبه ابزار