عدالت در اصلاح (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
قرآن کریم به لزوم رعایت
عدالت هنگام
اصلاح میان مؤمنان اشاره شده است.
خداوند در قرآن به اهمیت عدالت در اصلاح اشاره کرده آنجاکه می‌فرماید:
«و ان
طـائفتان من المؤمنین اقتتلوا فاصلحوا بینهما فان بغت احدیـهما علی الاخری فقـتلوا التی تبغی حتی تفیء الی امر الله فان فاءت فاصلحوا بینهما بالعدل...؛
و اگر دو
طایفه از مؤمنان با هم بجنگند میان آن دو را اصلاح دهید و اگر (باز) یکی از آن دو بر دیگری تعدی کرد با آن (
طایفه‌ای) که تعدی می‌کند بجنگید تا به فرمان خدا بازگردد پس اگر بازگشت میان آنها را دادگرانه سازش دهید و عدالت کنید که خدا دادگران را دوست می‌دارد.»
کلمه (اقتتال) و (تقاتل) به یک معنا است، همچنان که (استباق) و (تسابق) به یک معنا است. و برگردانیدن
ضمیر جمع به دو
طائفه، به اعتبار معنا است (چون هر چند دو
طائفه بودند، و مى باید ضمیر تثنیه به آن دو برگردد، ولى چون دو
طائفه چندین نفر هستند، پس از حیث نفر جمعند) همچنان که در عبارت (فاصلحوا بینهما) که ضمیر تثنیه به آن بر مى‌گردد، به اعتبار لفظ (
طائفتان) مى‌باشد.
از بعضى از
مفسرین نقل شده که در وجه فرق بین دو ضمیر، که چرا یک جا ضمیر جمع به
طائفتان برگردانیده، و یک جا ضمیر تثنیه گفته‌اند: سرش این است که در اولى (که ضمیر جمع برگردانده ) دو
طائفه در حال
جنگ ، یک
طائفه مخلوط به هم هستند، و چون جمعیتى هستند، ضمیر جمع به آنها برمى‌گردد، و در دومى که ضمیر تثنیه برگردانده، به این جهت است که در آن حال دو
طائفه جدا از همند.
(فان بغت احدیهما على الاخرى فقاتلوا التى تبغى حتى تفیى ء الى امر اللّه) - کلمه (بغى) که
مصدر (بغت) است، به معناى ظلم و تعدى بدون حق است، و کلمه (فى) که جمله (تفیىء) از آن اشتقاق یافته، به معناى برگشتن است. و مراد از (امر اللّه) دستوراتى است که خداى تعالى داده. و معناى آیه این است که: اگر یکى از دو
طائفه مسلمین به
طائفه دیگر بدون حق ستم کرد، باید با آن
طائفه که تعدى کرده قتال کنند تا به امر خدا برگردند و
دستورات الهی را گردن نهند.
امر به اصلاح بین دو
طایفه از مؤمنین که به جنگ با هم پرداخته‌اند و تعلیل آن به اینکه مؤمنان برادر یکدیگرند
(فان فاءت فاصلحوا بینهما بالعدل) _یعنى اگر با قتال شما
طائفه تجاوزکار سر جاى خود نشست، و اوامر خدا را گردن نهاد، آن وقت در مقام اصلاح بین آن دو
طائفه برآیید. اما اصلاح تنها به این نباشد که سلاح‌ها را زمین بگذارید، و دست از جنگ بکشید، بلکه اصلاحى توأم با
عدل باشد، به این معنا که
احکام الهی را در مورد هر کسى که به او تجاوز شده - کسى از او کشته شده، و یا عرض و
مال او و یا
حق او تضییع شده_ اجراء کنید.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «عدالت در اصلاح».
