• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبدالله بن جعفر حمیری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




حِمیَری، عبداللّه بن جعفر، عالم و محدّث امامی قرن سوم و چهارم است.



کنیه وی ابوالعباس بود. از تاریخ دقیق ولادت و وفات او اطلاعی نیست، اما بدون شک در دوران امامت امام هادی و امام حسن عسکری علیهماالسلام و در دوره غیبت صغرا می‌زیسته‌است.


عبد الله بن جعفر از مقام و منزلت والايى در ميان علما و فقهاى بزرگ شیعه برخوردار است و شخصيت‌هايى همچون شیخ صدوق در مشيخۀ «الفقیه» و نجاشی در«رجال» و مجلسی دوم در«روضة المتقین» و مامقانی در«تنقیح المقال» و عليارى در«بهجة الآمال» فقاهت و وثاقت و وجاهت او را در ميان مشايخ روايى شهر قم مطرح نموده‌اند. وى از مشايخ بزرگ محمد بن یعقوب کلینی به شمار مى‌آيد و كلينى در كتاب«کافی» بسيار بر او استناد نموده و از او روايت نقل كرده است.


حميرى با امام هادی و امام حسن عسکری عليهما السلام مكاتباتى داشت و على رغم فشار شديد حکومت عباسى در قطع ارتباط ميان شیعیان و آن دو امام بزرگوار، ارتباط خود را با امامان خود حفظ كرده و از آن دو امام همام پيوسته رهنمود مى‌گرفت.


پس از شهادت امام حسن عسكرى عليه السلام حميرى رابطه خود را با معدن وحی در زمان غیبت صغری قطع نكرد و از طريق«محمد بن عثمان عمری» رابطه و مكاتبه خود را با امام زمان عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف حفظ نمود و مسائل و مشكلات خود را از امام زمان از طريق نامه مى‌پرسيد و از نور وجود آن حضرت بهره‌مند مى‌گشت. وى مجموعه اين نامه‌ها را در كتابى به نام«مسائل عن محمد بن عثمان العمری و التوقیعات» جمع آورى نموده است.


حميرى در حدود سال ۲۷۰ هجرى سفرى به شهر کوفه، پايگاه روات بزرگ شیعه در آن دوران، داشته است. علما و بزرگان كوفه با اطلاع از آمدن حميرى به شهرشان دسته دسته به نزدش مى‌آمدند تا شفاها از او روايت بشنوند و سخنان گهربار ائمه معصومین عليهم السلام را بدون واسطه از اين شخصيت بزرگ شيعه و راوى معتبر استفاده نمايند.


روايات حميرى از ارزش و اعتبار خاصى برخوردار است و مشايخ بزرگ شيعه در مجموعه‌هاى روايى خود پيوسته به آنها استناد مى‌كنند، مانند كلينى در« كافى»، شيخ صدوق در« فقيه» و« خصال»، شیخ طوسی در«تهذیب»، شیخ طبرسی در«مکارم الأخلاق»، علامه مجلسی در«بحار الأنوار» و شیخ حر عاملی در«وسائل الشیعة».


حمیری، از مشایخ و بزرگان قم بود، در سالهای پایانی قرن سوم به کوفه سفر کرد و محدّثان آن شهر از وی احادیث بسیاری شنیدند. شیخ‌طوسی در رجال خود در میان اصحاب امام رضا علیه‌السلام از فردی به نام ابوالعباس حمیری یاد کرده که خویی
[۳] خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۱۴۱.
ــ با ارائه دلایلی، از جمله تاریخ سفر حمیری به کوفه، که نجاشی آن را گزارش کرده ــ وی را غیر از عبداللّه‌ بن جعفر حمیری دانسته‌است.


حميرى از محضر شخصيت‌هاى بزرگى از مشايخ شيعه نيز بهره‌مند شده است مانند: ابو هاشم جعفری، ابراهیم بن مهزیار، ابراهیم بن هاشم، احمد بن اسحاق قمی، احمد بن محمد بن خالد برقی، احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی، احمد بن مطهر، محمد بن ریان بن صلت قمی و حسن بن ظریف.
از جمله کسانی که حمیری از آن‌ها روایت کرده عبارت‌اند از: ایوب‌ بن نوح نخعی،
[۶] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۱۶۳، قم ۱۴۱۳.
هارون‌ بن مسلم،
[۸] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۹، قم ۱۴۱۳.
[۹] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۲۸، قم ۱۴۱۳.
[۱۰] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۴۵، قم ۱۴۱۳.
[۱۱] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۴۷، قم ۱۴۱۳.
[۱۲] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۴۹ـ۵۰، قم ۱۴۱۳.
الحميري احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج1، ص۵۲، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.] احمد بن محمد بن خالد برقی، محمد بن حسین‌ بن ابی‌الخطاب
[۱۷] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۳۷۹، قم ۱۴۱۳.
و محمد بن خالد طیالسی.
[۲۳] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۲۹، قم ۱۴۱۳.
[۲۴] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۱۲۶ـ۱۳۰، قم ۱۴۱۳.
[۲۵] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۱۵۹، قم ۱۴۱۳.



مهم‌ترین راویان حدیث از حمیری عبارت‌اند از: علاوه بر فرزندش محمد،
[۳۰] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۹، قم ۱۴۱۴.
[۳۱] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۲۲، قم ۱۴۱۴.
[۳۲] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۲۰۳، قم ۱۴۱۴.
احمد بن محمد بن یحیی عطار قمی،
[۳۳] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۱۳، قم ۱۴۱۴.
[۳۴] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۳۸، قم ۱۴۱۴.
[۳۵] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۵۹، قم ۱۴۱۴.
[۳۶] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۸۳، قم ۱۴۱۴.
[۳۷] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۲۰۱، قم ۱۴۱۴.
ابوعلی اسکافی،
[۳۸] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۱۴۳، قم ۱۴۱۴.
[۳۹] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۱۵۸، قم ۱۴۱۴.
[۴۰] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ص۳۱۱، قم ۱۴۱۴.
[۴۱] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۸۶، قم ۱۴۱۴.
[۴۲] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۲۳۸، قم ۱۴۱۴.
[۴۳] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۶۹۷، قم ۱۴۱۴.
محمد بن حسن‌ بن ولید قمی، علی‌ بن حسین‌ بن بابویه، ابوغالب زراری،
[۵۰] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۱۸۹، قم ۱۴۱۴.
و محمد بن موسی‌ بن متوکل.
[۵۲] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۴۴۰، قم ۱۴۱۴.
[۵۳] محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۴۴۲، قم ۱۴۱۴.



حمیری علاوه بر فرزندش محمد، که فردی مشهور و صاحب تألیفات بوده، سه فرزند دیگر، به نامهای احمد و جعفر و حسین، داشته‌است که همگی دارای مکاتباتی با امام زمان عجل‌اللّه تعالی فرجه‌الشریف بوده‌اند. برخی مکاتبات محمد بن عبداللّه‌ بن جعفر حمیری با امام زمان باقی‌مانده‌است.
[۵۵] محمد بن حسن طوسی، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۳۷۴ـ۳۸۴، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
حمیری نقش مهمی در روایت مکتوبات حدیثی محدّثان قم داشته‌است. همچنین نام وی در سلسله‌اسناد روایی بسیاری از آثار محدّثان شیعی کوفه و مناطق دیگر دیده می‌شود.




۱۱.۱ - موضوعات مورد علاقه محدثان

حمیری آثار متعددی تألیف کرده که اغلب شامل موضوعات مورد علاقه محدّثان آن دوره‌است. از جمله موضوعاتی که محدّثان شیعه آن دوره آثار متعددی درباره آن تدوین کرده‌اند، پاسخهای ائمه به پرسشهای اصحاب درباره مسائل فقهی و کلامی است که موارد فراوانی از آن‌ها در کتب اربعه نقل شده‌است.
[۶۲] کلینی، اصول الکافی، ج۱، ص۸۷.
[۶۳] کلینی، اصول الکافی، ج۱، ص۱۰۰.
[۶۴] کلینی، اصول الکافی، ج۲، ص۲۷.
[۶۵] کلینی، اصول الکافی، ج۲، ص۳۹۹.
[۶۶] ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه‌الفقیه، ج۱، ص۲۶۲، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.
[۶۷] ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه‌الفقیه، ج۱، ص۵۴۴، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.


۱۱.۲ - مکاتبات فقهی ـ کلامی

حمیری نیز برخی مکاتبات فقهی ـ کلامی بین امامان شیعه و اصحاب را گردآورده و آثاری با این موضوع تألیف کرده‌است.
وی در کتاب مسائل الرجال و مکاتباتهم اباالحسن الثالث علیه‌السلام، مکتوبات بین برخی اصحاب امام هادی علیه‌السلام با ایشان را، که غالبآ مشتمل بر مسائل فقهی است، گرد آورده‌است. نامهای برخی از این اصحاب در منابع حدیثی دیگر آمده‌است که عبارت‌اند از: حسن/ حسین‌ بن مالک، محمد بن جزک، حسین‌ بن علی‌ بن کیسان صنعانی، ایوب‌ بن نوح، محمد بن سرو و علی‌ بن ریّان‌ بن صلت .
ابن‌ادریس حلّی
[۸۸] ابن‌ادریس حلّی، موسوعة‌ابن‌ادریس الحلی، ج۱۴، ص۱۱۹ـ۱۲۷، ج: ۱۴ مستطرفات السرائر (باب‌النوادر)، چاپ محمدمهدی موسوی‌خرسان، قم ۱۳۸۷ش.
منتخبی از این کتاب را نقل کرده‌است.

۱۱.۳ - مسائلُ لأبی محمدالحسن

حمیری همچنین کتابی با عنوان مسائلُ لأبی محمدالحسن علیه‌السلام علی‌ید محمد بن عثمان العمری تألیف کرده که نقل‌قولهایی از آن در آثار گوناگون امامیه باقی‌مانده‌است.
[۹۱] کلینی، اصول الکافی، ج۷، ص۱۱۴.

براساس این نقل‌قول‌ها، به نظر می‌رسد که بخش اعظم این کتاب، پرسشهای فقهی از امام حسن عسکری علیه‌السلام بوده که حمیری آن‌ها را از طریق محمد بن عثمان عَمْری به امام می‌رسانده و پاسخهایی نیز از طریق عمری می‌گرفته‌است. احتمالا حمیری در این کتاب برخی مکتوبات دیگر اصحاب ائمه به امام حسن‌عسکری علیه‌السلام را نیز آورده‌است.

۱۱.۴ - الدلائل

حمیری آثاری نیز در موضوع امامت تألیف کرده‌است. وی کتاب مهمی با نام الدلائل داشته‌است
[۱۰۲] محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب‌الشیعة‌ و اصولهم واسماء المصنفین و اصحاب الاصول، ص۲۹۴، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
که تا قرن هفتم موجود بوده و بهاءالدین اربلی (متوفی ۶۹۳)
[۱۰۳] علی‌ بن عیسی بهاءالدین اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة علیهم‌السلام، ج۳، ص۶۶، چاپ علی فاضلی، (قم) ۱۴۲۶.
[۱۰۴] علی‌ بن عیسی بهاءالدین اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة علیهم‌السلام، ج۳، ص۱۲۰، چاپ علی فاضلی، (قم) ۱۴۲۶.
[۱۰۵] علی‌ بن عیسی بهاءالدین اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة علیهم‌السلام، ج۳، ص۲۱۰، چاپ علی فاضلی، (قم) ۱۴۲۶.
[۱۰۶] علی‌ بن عیسی بهاءالدین اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة علیهم‌السلام، ج۳، ص۴۰۴، چاپ علی فاضلی، (قم) ۱۴۲۶.
و ابن‌طاووس (متوفی ۶۶۴)
[۱۰۷] ابن‌طاووس، فتح‌الابواب بین ذوی‌الالباب و بین رب‌الارباب فی الاستخارات، ج۱، ص۲۴۳، چاپ حامد خفاف، قم ۱۴۰۹.
[۱۰۸] ابن‌طاووس، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، ص۲، نجف ۱۳۶۸، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش
[۱۰۹] ابن‌طاووس، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، ج۱، ص۹۷، نجف ۱۳۶۸، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.
[۱۱۰] ابن‌طاووس، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، ج۱، ص۱۱۹، نجف ۱۳۶۸، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.
بخشهایی از آن را نقل کرده‌اند. ابن‌طاووس نسخه‌ای از این کتاب را، به خط احمد بن حسین ابن‌غضائری ، در اختیار داشته‌است
[۱۱۱] ابن‌طاووس، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، ج۱، ص۹۷، نجف ۱۳۶۸، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.
[۱۱۲] ابن‌طاووس، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، ج۱، ص۲۲۹، نجف ۱۳۶۸، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.


۱۱.۵ - کتاب الغیبة

از جمله آثار حمیری درباره غیبت ، کتاب الغیبة است.
[۱۱۳] محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب‌الشیعة‌ و اصولهم واسماء المصنفین و اصحاب الاصول، ج۱، ص۲۹۴، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
همچنین وی تألیف دیگری در این زمینه داشته که نجاشی از آن با نام الغیبة و الحیرة یاد کرده و احتمالا‌ همان است که طوسی،
[۱۱۵] محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب‌الشیعة‌ و اصولهم واسماء المصنفین و اصحاب الاصول، ج۱، ص۲۹۴، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
به نقل از ابوجعفر محمد بن جعفر ابن‌بُطّه قمی، نام آن را الفترة والحیرة ذکر کرده‌است.
ابن ابی‌زینب
[۱۱۶] ابن ابی‌زینب، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۶۷، چاپ علی‌اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
[۱۱۷] ابن ابی‌زینب، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۱۵۲، چاپ علی‌اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
[۱۱۸] ابن ابی‌زینب، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۱۵۵، چاپ علی‌اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
[۱۱۹] ابن ابی‌زینب، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۱۵۹، چاپ علی‌اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
و ابن‌بابویه و شیخ‌طوسی در کتاب الغیبة
[۱۲۳] محمد بن حسن طوسی، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۳۵۲، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
[۱۲۴] محمد بن حسن طوسی، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۳۵۴، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
[۱۲۵] محمد بن حسن طوسی، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۳۶۱ـ۳۶۲، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
[۱۲۶] محمد بن حسن طوسی، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۴۳۹، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
روایات فراوانی درباره غیبت از حمیری نقل کرده‌اند که برگرفته از آثار وی در این باب است. ابن‌بابویه در کتاب التوحید روایاتی به نقل از مشایخ خود از حمیری آورده که احتمالا از کتاب العظمة و التوحید یا کتاب التوحید و البداء و الارادة و الاستطاعة و المعرفة است که شیخ‌ طوسی
[۱۳۱] محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب‌الشیعة‌ و اصولهم واسماء المصنفین و اصحاب الاصول، ج۱، ص۲۹۴، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
از کتاب اخیر با عنوان التوحید و الاستطاعة و الافاعیل و البداء یاد کرده‌است.

۱۱.۶ - قرب‌الاِسناد

تنها کتاب موجود از حمیری، قرب‌الاِسناد است. نجاشی از سه کتاب حمیری با نامهای قرب‌الاسناد الی الرضا علیه‌السلام، قرب الاسناد الی ابی‌جعفر بن الرضا علیهماالسلام، و قرب الاسناد الی صاحب الامر علیه‌السلام یاد کرده، اما شیخ‌طوسی
[۱۳۳] محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب‌الشیعة‌ و اصولهم واسماء المصنفین و اصحاب الاصول، ج۱، ص۲۹۴، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
فقط از قرب‌الاسناد نام برده‌است. قرب‌الاسناد به آثاری اطلاق می‌شود که در آن، محدّث احادیث را با کوتاه‌ترین طریق تا معصوم روایت کند. حمیری در تألیف این کتاب از متون کهن‌تر نیز بهره برده،
[۱۳۴] محمدکاظم رحمتی، «نکاتی درباره کتاب قرب‌الاسناد حمیری»، ج۱، ص۲۷ـ ۲۸، کتاب ماه دین، سال ۷، ش ۴ و ۵ (بهمن و اسفند ۱۳۸۲).
که از مهم‌ترین آن‌ها، کتاب المسائل علی‌ بن جعفر عُریضی است که حمیری بخش اعظم آن را در کتاب خود آورده‌است.
[۱۳۵] محمدکاظم رحمتی، «نکاتی درباره کتاب قرب‌الاسناد حمیری»، ج۱، ص۲۷، کتاب ماه دین، سال ۷، ش ۴ و ۵ (بهمن و اسفند ۱۳۸۲).

حمیری تحریر غیرمبوّب المسائل را به روایت عبداللّه‌ بن حسن‌ بن علی‌ بن جعفر عُریضی از علی‌ بن جعفر نقل کرده‌است. ابن‌ادریس حلّی
[۱۳۷] ابن‌ادریس حلّی، موسوعة‌ابن‌ادریس الحلی، ج۱۴، ص۲۲۳ـ۲۳۰، ج: ۱۴ مستطرفات السرائر (باب‌النوادر)، چاپ محمدمهدی موسوی‌خرسان، قم ۱۳۸۷ش.
روایاتی از قرب‌الاسناد حمیری نقل کرده، ولی به اشتباه این کتاب را به فرزند وی، محمد، نسبت داده‌است. منشأ این خطا ظاهرآ آن است که سلسله سند آغازین کتاب به فرزند حمیری منتهی می‌شود.
[۱۳۸] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۱، قم ۱۴۱۳.
عامل دیگر در این انتساب نادرست، احتمالا وجود اجازه‌ای از فرزند حمیری به فردی دیگر، در آغاز نسخه‌ای از این کتاب به خط ابن‌ادریس، است.
[۱۳۹] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۳۲ـ۳۳، قم ۱۴۱۳.
[۱۴۰] عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۳۵ـ۳۶، قم ۱۴۱۳.
شاهد مهم بر صحت انتساب قرب‌الاسناد به حمیری پدر ، آن است که ابن‌ادریس حلّی، خود
[۱۴۱] ابن‌ادریس حلّی، موسوعة‌ابن‌ادریس الحلی، ج۱۴، ص۲۲۳، ج: ۱۴ مستطرفات السرائر (باب‌النوادر)، چاپ محمدمهدی موسوی‌خرسان، قم ۱۳۸۷ش.
در نقل‌قول از این کتاب، حدیثی را بدون واسطه از محمد بن حسین‌ بن ابی‌الخطاب (متوفی ۲۶۲) آورده که طبقه حدیثی آن تنها با طبقه مشایخ عبداللّه‌ بن جعفر تطابق دارد. مجلسی نیز با اشاره به نظر دیگران، عبداللّه‌ بن جعفر را مؤلف قرب‌الاسناد و پسر وی را راوی آن دانسته‌است.


(۱) ابن ابی‌زینب، کتاب‌الغیبة، چاپ علی‌اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
(۲) ابن‌ادریس حلّی، موسوعة‌ابن‌ادریس الحلی، ج: ۱۴ مستطرفات السرائر (باب‌النوادر)، چاپ محمدمهدی موسوی‌خرسان، قم ۱۳۸۷ش.
(۳) ابن‌بابویه، التوحید، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم ۱۳۸۷.
(۴) ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه‌الفقیه، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.
(۵) ابن‌بابویه، کمال‌الدین و تمام النعمة، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش.
(۶) ابن‌طاووس، فتح‌الابواب بین ذوی‌الالباب و بین رب‌الارباب فی الاستخارات، چاپ حامد خفاف، قم ۱۴۰۹.
(۷) ابن‌طاووس، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، نجف ۱۳۶۸، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.
(۸) علی‌ بن عیسی بهاءالدین اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة علیهم‌السلام، چاپ علی فاضلی، (قم) ۱۴۲۶.
(۹) عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، قم ۱۴۱۳.
(۱۰) خویی، معجم رجال الحدیث.
(۱۱) محمدکاظم رحمتی، «نکاتی درباره کتاب قرب‌الاسناد حمیری»، کتاب ماه دین، سال ۷، ش ۴ و ۵ (بهمن و اسفند ۱۳۸۲).
(۱۲) محمد بن حسن طوسی، الاستبصار، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۹۰الف.
(۱۳) محمد بن حسن طوسی، الامالی، قم ۱۴۱۴.
(۱۴) محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.
(۱۵) محمد بن حسن طوسی، رجال‌الطوسی، چاپ جواد قیومی‌اصفهانی، قم ۱۴۱۵.
(۱۶) محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب‌الشیعة‌ و اصولهم واسماء المصنفین و اصحاب الاصول، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
(۱۷) محمد بن حسن طوسی، کتاب‌الغیبة، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
(۱۸) کلینی، اصول الکافی.
(۱۹) مجلسی، بحارالانوار.
(۲۰) احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.


قرب الاسناد (کتاب)


۱. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۲. محمد بن حسن طوسی، رجال‌الطوسی، ج۱، ص۳۷۰، چاپ جواد قیومی‌اصفهانی، قم ۱۴۱۵.    
۳. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۱۴۱.
۴. کلینی، اصول الکافی، ج۵، ص۴۴۷.    
۵. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۲۳۱، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۶. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۱۶۳، قم ۱۴۱۳.
۷. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهربرجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۴، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۸. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۹، قم ۱۴۱۳.
۹. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۲۸، قم ۱۴۱۳.
۱۰. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۴۵، قم ۱۴۱۳.
۱۱. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۴۷، قم ۱۴۱۳.
۱۲. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۴۹ـ۵۰، قم ۱۴۱۳.
۱۳. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۱۴. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهربرجال النجاشی، ج۱، ص۴۱۵۴۱۶، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۱۵. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۵۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۱۶. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۳۷، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۱۷. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۳۷۹، قم ۱۴۱۳.
۱۸. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۸۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۱۹. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۲۰. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۵۲، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۲۱. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۳۶۷، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۲۲. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۳۷۱، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۲۳. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۲۹، قم ۱۴۱۳.
۲۴. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۱۲۶ـ۱۳۰، قم ۱۴۱۳.
۲۵. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۱۵۹، قم ۱۴۱۳.
۲۶. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۶۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۲۷. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۳۲۱، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۲۸. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۳۷۰۳۷۱، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۲۹. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۱۷، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۳۰. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۹، قم ۱۴۱۴.
۳۱. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۲۲، قم ۱۴۱۴.
۳۲. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۲۰۳، قم ۱۴۱۴.
۳۳. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۱۳، قم ۱۴۱۴.
۳۴. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۳۸، قم ۱۴۱۴.
۳۵. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۵۹، قم ۱۴۱۴.
۳۶. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۸۳، قم ۱۴۱۴.
۳۷. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۲۰۱، قم ۱۴۱۴.
۳۸. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۱۴۳، قم ۱۴۱۴.
۳۹. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۱۵۸، قم ۱۴۱۴.
۴۰. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ص۳۱۱، قم ۱۴۱۴.
۴۱. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۸۶، قم ۱۴۱۴.
۴۲. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۲۳۸، قم ۱۴۱۴.
۴۳. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۶۹۷، قم ۱۴۱۴.
۴۴. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۷۶، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۴۵. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۷۴، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۴۶. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۳۰، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۴۷. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۴۷، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۴۸. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۳۰۲، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۴۹. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۱۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۵۰. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۱۸۹، قم ۱۴۱۴.
۵۱. محمد بن حسن طوسی، رجال‌الطوسی، ج۱، ص۴۳۷، چاپ جواد قیومی‌اصفهانی، قم ۱۴۱۵.    
۵۲. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۴۴۰، قم ۱۴۱۴.
۵۳. محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۴۴۲، قم ۱۴۱۴.
۵۴. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۳۵۴۳۵۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۵۵. محمد بن حسن طوسی، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۳۷۴ـ۳۸۴، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
۵۶. محمد بن حسن طوسی، رجال‌الطوسی، ج۱، ص۴۲۴، چاپ جواد قیومی‌اصفهانی، قم ۱۴۱۵.    
۵۷. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۳۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۵۸. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۵۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۵۹. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۱۶۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۶۰. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۳۰۲، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۶۱. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۴۳۰، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۶۲. کلینی، اصول الکافی، ج۱، ص۸۷.
۶۳. کلینی، اصول الکافی، ج۱، ص۱۰۰.
۶۴. کلینی، اصول الکافی، ج۲، ص۲۷.
۶۵. کلینی، اصول الکافی، ج۲، ص۳۹۹.
۶۶. ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه‌الفقیه، ج۱، ص۲۶۲، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.
۶۷. ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه‌الفقیه، ج۱، ص۵۴۴، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.
۶۸. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۱، ص۵۵، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۶۹. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۱، ص۶۴، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۷۰. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۱، ص۱۵۰، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۷۱. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۲۰، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۷۲. ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه‌الفقیه، ج۳، ص۴۳۴، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.    
۷۳. ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه‌الفقیه، ج۴، ص۲۳۲، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.    
۷۴. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۱۸۹، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۷۵. محمد بن حسن طوسی، الاستبصار، ج۴، ص۱۲۴، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۹۰الف.    
۷۶. ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه‌الفقیه، ج۱، ص۴۴۰۴۴۱، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.    
۷۷. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۲۱۶، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۷۸. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۷، ص۳۶۳، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۷۹. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۷، ص۴۲۸، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۸۰. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۲، ص۳۰۸، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۸۱. محمد بن حسن طوسی، الاستبصار، ج۱، ص۳۴۳، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۹۰الف.    
۸۲. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۴، ص۹۱، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۸۳. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۵، ص۲۷۳، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۸۴. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۵، ص۱۷۱، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۸۵. محمد بن حسن طوسی، الاستبصار، ج۲، ص۲۴۷، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۹۰الف.    
۸۶. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۵، ص۲۰۹، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۸۷. محمد بن حسن طوسی، الاستبصار، ج۲، ص۲۶۷، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۹۰الف.    
۸۸. ابن‌ادریس حلّی، موسوعة‌ابن‌ادریس الحلی، ج۱۴، ص۱۱۹ـ۱۲۷، ج: ۱۴ مستطرفات السرائر (باب‌النوادر)، چاپ محمدمهدی موسوی‌خرسان، قم ۱۳۸۷ش.
۸۹. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۲۰، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۹۰. کلینی، اصول الکافی، ج۵، ص۴۴۷.    
۹۱. کلینی، اصول الکافی، ج۷، ص۱۱۴.
۹۲. ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه‌الفقیه، ج۳، ص۴۷۶، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.    
۹۳. ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه‌الفقیه، ج۳، ص۴۸۸، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.    
۹۴. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۲، ص۳۶۲، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۹۵. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۳۱۰، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۹۶. محمد بن حسن طوسی، الاستبصار، ج۴، ص۱۶۱، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۹۰الف.    
۹۷. ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه‌الفقیه، ج۳، ص۴۳۵، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.    
۹۸. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۳۰۹، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۹۹. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۱۰، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۱۰۰. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۷، ص۴۸۶، چاپ حسن موسوی‌خرسان، تهران ۱۳۹۰ب.    
۱۰۱. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۱۰۲. محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب‌الشیعة‌ و اصولهم واسماء المصنفین و اصحاب الاصول، ص۲۹۴، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
۱۰۳. علی‌ بن عیسی بهاءالدین اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة علیهم‌السلام، ج۳، ص۶۶، چاپ علی فاضلی، (قم) ۱۴۲۶.
۱۰۴. علی‌ بن عیسی بهاءالدین اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة علیهم‌السلام، ج۳، ص۱۲۰، چاپ علی فاضلی، (قم) ۱۴۲۶.
۱۰۵. علی‌ بن عیسی بهاءالدین اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة علیهم‌السلام، ج۳، ص۲۱۰، چاپ علی فاضلی، (قم) ۱۴۲۶.
۱۰۶. علی‌ بن عیسی بهاءالدین اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة علیهم‌السلام، ج۳، ص۴۰۴، چاپ علی فاضلی، (قم) ۱۴۲۶.
۱۰۷. ابن‌طاووس، فتح‌الابواب بین ذوی‌الالباب و بین رب‌الارباب فی الاستخارات، ج۱، ص۲۴۳، چاپ حامد خفاف، قم ۱۴۰۹.
۱۰۸. ابن‌طاووس، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، ص۲، نجف ۱۳۶۸، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش
۱۰۹. ابن‌طاووس، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، ج۱، ص۹۷، نجف ۱۳۶۸، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.
۱۱۰. ابن‌طاووس، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، ج۱، ص۱۱۹، نجف ۱۳۶۸، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.
۱۱۱. ابن‌طاووس، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، ج۱، ص۹۷، نجف ۱۳۶۸، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.
۱۱۲. ابن‌طاووس، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، ج۱، ص۲۲۹، نجف ۱۳۶۸، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.
۱۱۳. محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب‌الشیعة‌ و اصولهم واسماء المصنفین و اصحاب الاصول، ج۱، ص۲۹۴، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
۱۱۴. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۹، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۱۱۵. محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب‌الشیعة‌ و اصولهم واسماء المصنفین و اصحاب الاصول، ج۱، ص۲۹۴، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
۱۱۶. ابن ابی‌زینب، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۶۷، چاپ علی‌اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
۱۱۷. ابن ابی‌زینب، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۱۵۲، چاپ علی‌اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
۱۱۸. ابن ابی‌زینب، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۱۵۵، چاپ علی‌اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
۱۱۹. ابن ابی‌زینب، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۱۵۹، چاپ علی‌اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
۱۲۰. ابن‌بابویه، کمال‌الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۱۲۷، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش.    
۱۲۱. ابن‌بابویه، کمال‌الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۱۵۲، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش.    
۱۲۲. ابن‌بابویه، کمال‌الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۲۸، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش.    
۱۲۳. محمد بن حسن طوسی، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۳۵۲، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
۱۲۴. محمد بن حسن طوسی، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۳۵۴، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
۱۲۵. محمد بن حسن طوسی، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۳۶۱ـ۳۶۲، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
۱۲۶. محمد بن حسن طوسی، کتاب‌الغیبة، ج۱، ص۴۳۹، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
۱۲۷. ابن‌بابویه، التوحید، ج۱، ص۷۶، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم ۱۳۸۷.    
۱۲۸. ابن‌بابویه، التوحید، ج۱، ص۸۰، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم ۱۳۸۷.    
۱۲۹. ابن‌بابویه، التوحید، ج۱، ص۱۰۳، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم ۱۳۸۷.    
۱۳۰. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۱۹۲۲۰، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۱۳۱. محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب‌الشیعة‌ و اصولهم واسماء المصنفین و اصحاب الاصول، ج۱، ص۲۹۴، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
۱۳۲. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۲۰، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۱۳۳. محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب‌الشیعة‌ و اصولهم واسماء المصنفین و اصحاب الاصول، ج۱، ص۲۹۴، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
۱۳۴. محمدکاظم رحمتی، «نکاتی درباره کتاب قرب‌الاسناد حمیری»، ج۱، ص۲۷ـ ۲۸، کتاب ماه دین، سال ۷، ش ۴ و ۵ (بهمن و اسفند ۱۳۸۲).
۱۳۵. محمدکاظم رحمتی، «نکاتی درباره کتاب قرب‌الاسناد حمیری»، ج۱، ص۲۷، کتاب ماه دین، سال ۷، ش ۴ و ۵ (بهمن و اسفند ۱۳۸۲).
۱۳۶. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، ج۱، ص۲۵۱۲۵۲، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.    
۱۳۷. ابن‌ادریس حلّی، موسوعة‌ابن‌ادریس الحلی، ج۱۴، ص۲۲۳ـ۲۳۰، ج: ۱۴ مستطرفات السرائر (باب‌النوادر)، چاپ محمدمهدی موسوی‌خرسان، قم ۱۳۸۷ش.
۱۳۸. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۱، قم ۱۴۱۳.
۱۳۹. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۳۲ـ۳۳، قم ۱۴۱۳.
۱۴۰. عبداللّه‌ بن جعفر حمیری، قرب‌الاسناد، ج۱، ص۳۵ـ۳۶، قم ۱۴۱۳.
۱۴۱. ابن‌ادریس حلّی، موسوعة‌ابن‌ادریس الحلی، ج۱۴، ص۲۲۳، ج: ۱۴ مستطرفات السرائر (باب‌النوادر)، چاپ محمدمهدی موسوی‌خرسان، قم ۱۳۸۷ش.
۱۴۲. مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۷.    



نرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.

دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالله بن جعفر حمیری»، شماره۶۵۹۳.    




جعبه ابزار