ظُهورِ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ظُهورِ:(بِاَنْ تَاْتوا الْبُیوتَ مِنْ ظُهورِها) «ظُهورِ» از مادّه
ظَهْر (به فتح ظاء و سکون هاء) به معنای
پشت است.
در
آیه مورد بحث چون سخن از
حج و اين كه مى‌توان موسم
حج را به
وسیله هلال
ماه تعيين كرد به ميان آمده،
خداوند به يكى از عادات و رسوم خرافى جاهليت در مورد حج اشاره كرده و آن‌ها را از اين عمل
نهی مى‌كند، مى‌فرمايد: درباره هلال‌هاى ماه از تو سؤال مى‌كنند، بگو آن‌ها بيان اوقات (و تقويم طبيعى) براى (نظام زندگى) مردم و (تعيين
وقت) حج است و (آن‌چنان كه در جاهليت مرسوم بود كه به هنگام حج كه جامه
احرام مى‌پوشيدند از در
خانه وارد نمى‌شدند و از نقب
پشت خانه وارد مى‌شدند) كار نيک آن نيست كه از
پشت خانه وارد شويد.
آن‌ها هنگامى كه لباس احرام را به تن داشتند از راه معمولى و در
خانه، به
خانه وارد نمى‌شدند و معتقد بودند كه
محرم نبايد از در
خانه وارد شود، به همين دليل در
پشت خانه نقبى مى‌زدند و به هنگام احرام فقط از آن راه وارد مى‌شدند آن‌ها به اين دليل اين كار را انجام مى‌دادند كه اين يک عمل نيک است.
به موردی از کاربرد «ظُهورِ» در قرآن، اشاره می‌شود:
(يَسْأَلونَكَ عَنِ الأهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَواقيتُ لِلنّاسِ وَ الْحَجِّ وَ لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوْاْ الْبُيوتَ مِن ظُهورِها وَ لَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَ أْتواْ الْبُيوتَ مِنْ أَبْوابِها وَ اتَّقواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحونَ) «درباره هلال‌هاى ماه از تو سؤال مى‌كنند؛ بگو: آن‌ها، بيان اوقات و تقويم طبيعى براى نظام زندگى مردم و تعيين وقت حج است. و كار نيک، آن نيست كه از
پشت خانه‌ها وارد شويد آن‌چنان كه در جاهليت در حال احرام مرسوم بود؛ بلكه نيكى اين است كه پرهيزگار باشيد. و از در
خانه‌ها وارد شويد و
تقوا پيشه كنيد، تا رست‌گار گرديد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: دليلى نقلى اين معنا را ثابت كرده كه جماعتى از
عرب جاهليت رسمشان چنين بوده كه چون براى
زیارت حج از
خانه بيرون مى‌شدند ديگر اگر در
خانه كارى مى‌داشتند (مثلا چيزى جا گذاشته بودند) از در
خانه وارد نمى‌شدند، بلكه از
پشت، ديوار را سوراخ مى‌كردند، و از سوراخ داخل مى‌شدند،
اسلام از اين معنا
نهی كرد، و دستور داد از در
خانه‌ها درآيند، آيه شريفه مورد بحث مى‌تواند با اين داستان منطبق باشد، و مى‌توان به رواياتى كه در شان نزول آيه اين داستان را نقل مى‌كند، و به زودى از نظر خواننده خواهد گذشت اعتماد نمود. و اگر جز اين بود ممكن بود كسى بگويد آيه مورد بحث
کنایه است از
نهی از امتثال اوامر الهيه، و عمل به احكام شرع به غير آن وجهى كه بر آن وجه تشريع شده، مثلا مى‌خواهد بفرمايد: حج را در غير ماه‌هاى حج انجام دادن، و
روزه را در غير
رمضان گرفتن، و همچنين ساير احكام الهى را به غير آن وجهى كه دستور داده شده انجام دادن، مانند اين است كه با اين‌كه
خانه در دارد از بام وارد آن شوى.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ظهور»، ج۳، ص ۷۷.
