ظَلّ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ظَلّ (به فتح ظاء و تشدید لام) از
واژگان قرآن کریم به معنای دوام و پیوستگی است.
هم‌چنین به معنای صار و گردیدن آمده است.
مشتقات
ظَلّ که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
ظَلْتَ (به فتح ظاء و سکون لام) به معنای گردیدی؛
فَظَلْتُمْ (به فتح ظاء و سکون لام) به معنای فرو رويد؛
فَظَلَّتْ (به فتح ظاء و تشدید لام) به معنای گردد؛
نَظَلُ (به فتح ظاء و ضم لام) به معنای گشتیم؛
لَظَلُّوا (به فتح ظاء و تشدید لام) به معنای می‌گردیم، است.
ظَلّ به معنای دوام و پیوستگی است.
هم‌چنین به معنای صار و گردیدن آمده است.
به مواردی از
ظَلّ که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ انْظُرْ اِلی اِلهِکَ الَّذِی ظَلْتَ عَلَیْهِ عاکِفاً) (اكنون به اين معبودت كه پيوسته آن را پرستش مى‌كردى؛ بنگر كه آن را مى‌سوزانيم.)
در
مجمع البیان گفته: اصل آن ظلمت و در آن دو قول است: به فتح ظاء و کسر آن، هر که با فتح خوانده ظاء را به حال خود گذاشته و هر که با کسر آن خوانده کسر لام را به ظاء نقل کرده است.
در این آیه به فتح ظاء آمده است و آن را دوام معنی کرده‌اند یعنی: به معبودت که پیوسته ملازم آن بودی بنگر!
در
اقرب الموارد گوید: با ضمیر رفع «
ظللت» به فتح ظاء و «
ظلت» به فتح و کسر ظاء خوانده می‌شود.
(فَظَلْتُمْ تَفَکَّهُونَ) (تا در تعجب فرو رويد!)
در این آیه نیز به فتح ظاء آمده است و شاید به معنی شروع باشد یعنی: شروع می‌کردید به تعجب و گفتن این‌که: ما غرامت زده شدیم و شاید به معنی دوام باشد.
(ظَلَ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا) (صورتش از فرط ناراحتى سياه مى‌شود.)
هم‌چنین (ظلّ) به معنی «صار» آمده است.
(فَظَلَّتْ اَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ) (كه گردن‌هايشان در برابر آن بى‌اختيار خاضع گردد.)
راغب اصفهانی گوید:
ظلت و ظللت با آن‌ها از آن‌چه در روز می‌شود تعبیر می‌آورند و به جای «صار» است.
(قالُوا نَعْبُدُ اَصْناماً فَنَظَلُ لَها عاکِفِینَ) «گفتند بت‌هایی را
ستایش می‌کنیم و پیوسته ملازم آن‌هاییم.»
(وَ لَئِنْ اَرْسَلْنا رِیحاً فَرَاَوْهُ مُصْفَرًّا لَظَلُّوا مِنْ بَعْدِهِ یَکْفُرُونَ) (و اگر ما بادى بفرستيم داغ و سوزان و بر اثر آن زراعت خود را زرد و پژمرده ببينند، مأيوس شده و پس از آن ناسپاسى مى‌كنند.)
(ظَلُّوا) به معنی «صاروا» است و ضمیر (فَرَاَوْهُ) به زرع راجع است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ظَلّ»، ج۴، ص۲۶۷.
