• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

طهارت از حدث

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


موضوع این مقاله در مورد طهارت از حدث است که خودش از بابهای مهم و مفصل فقهی است که از احکام آن به تفصیل در این باب سخن گفته‌اند.


طهارت از حدث دو قسم است: طهارت با آب که به گونه وضو یا غسل انجام می‌شود. اولی را که برطرف کننده حدث اصغر است طهارت صغری و دومی را که برطرف کننده حدث اکبر است طهارت کبری می‌نامند، و طهارت با خاک که به گونه تیمّم صورت می‌گیرد و بدل از طهارت صغری و کبری است. از این سه نوع طهارت به «طهارات ثلاث» یاد می‌شود. طهارت با آب اصل است و عدول از آن به طهارت با خاک تنها در موارد استثنایی و ضرورت است.
[۱] المبسوط، ج۱، ص۴.    

به اعتقاد امام خمینی نمازگزار با انجام وضو و غسل در واقع تطهیر قلب و باطن خود را از ناپاکی‌های معنوی در محضر خداوند به نمایش می‌گذارد.
[۲] خمینی، روح‌الله، سرّ الصلاة، ص۳۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
همچنان که آب سبب حیات در عالم طبیعت است برای نمازگزار طهور است و سبب حیات باطنی، قلبی و سرّی او می‌شود. تفکر در صفا و زلال بودن آب نیز سبب صدق و صفای نمازگزار در معامله با خداوند می‌شود.
[۳] خمینی، روح‌الله، سرّ الصلاة، ص۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
امام خمینی برای طهارت اقسام و درجاتی قائل است از جمله:
۱- طهارت اهل ایمان که تطهیر ظاهر از گناهان و رهاکردن شهوت‌ها و غضب است.
[۴] خمینی، روح‌الله، سرّ الصلاة، ص۳۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    

۲- طهارت اهل باطن که تنزیه از آلودگی‌های معنوی و اخلاق ذمیمه است.
۳- طهارت اصحاب حقیقت که تنزیه از وسوسه‌های شیطانی و افکار باطل است.
۴- طهارت ارباب قلوب که تطهیر از تلوین، تغییر در احوال و مقامات و محجوب شدن به علوم رسمی است.
۵- طهارت اصحاب سرّ که تنزیه از محجوب شدن از مشاهدات.
۶- طهارت اصحاب محبت و مجذوبان که تنزیه از توجه به غیر حق‌تعالی و تطهیر از حجاب‌های خلقی.
۷- طهارت اصحاب ولایت که تطهیر از رویت مقامات و تنزیه از اغراض و تنزیه از تجلیات اسمائی و صفاتی.
۸- طهارت اصحاب بقای پس از فنا که طهارت از تلوین پس از تمکین و طهارت از غلبه بعضی تجلیات است. اما اولیای الهی و اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) همه این طهارت‌ها در آنان جمع است؛ چنان‌که آیه تطهیر به آن شهادت می‌دهد.
[۵] خمینی، روح‌الله، سرّ الصلاة، ص۳۴-۳۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
[۶] خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۱، ص۳۲۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.


طهارت یا واجب است و یا مستحب.

۲.۱ - طهارت واجب

طهارت از حدث (با وضو، غسل یا تیمّم) برای به جا آوردن اعمال زیر واجب است:
نماز واجب
[۷] جواهر الکلام، ج۱، ص۸.    
جز نماز میّت.
[۸] جواهر الکلام، ج۱۲، ص۶۰.    

طواف واجب
[۹] جواهر الکلام، ج۱، ص۸.    
مسّ نوشته‌های قرآن.
[۱۰] جواهر الکلام، ج۳، ص۴۵.    

مسّ نامهای خداوند تعالی، پیامبر اعظم صلّی اللّه‌ علیه و آله و به قول مشهور، اهل بیت علیهم السّلام.
[۱۱] مستمسک العروة، ج۳، ص۴۳ - ۴۵.    
[۱۲] المبسوط، ج۱، ص۱۹.    
روزه، بنابر قول مشهور.
[۱۳] مختلف الشیعة، ج۳، ص۴۸۳.    
[۱۴] جواهر الکلام، ج۱۶، ص۲۴۰.    

قرائت سوره های عزائم
[۱۵] جواهر الکلام، ج۳، ص۴۲ - ۴۵.    
[۱۶] منتهی المطلب، ج۳، ص۸۲.    

مکث در مسجد و به قول گروهی، مشاهد مشرّفه.
[۱۷] جواهر الکلام، ج۳، ص۴۹ - ۵۶.    

دخول در مسجد الحرام و مسجد النّبی صلّی اللّه‌ علیه و آله، حتی بدون مکث و در حدّ عبور.
[۱۸] جواهر الکلام، ج۳، ص۵۵.    

در چهار مورد نخست، طهارت از حدث اصغر و اکبر، هر دو واجب است؛ لیکن در چهار مورد آخر تنها طهارت از حدث اکبر واجب است.
طهارت گاهی به سبب نذر و مانند آن نیز واجب می‌شود.
[۱۹] جواهر الکلام، ج۱، ص۵۸.    


۲.۲ - طهارت مستحب

طهارت در موارد زیادی مستحب است، مانند وضو برای نماز و طواف مستحب؛ طلب حاجت از خداوند تعالی؛ همراه داشتن قرآن کریم؛ به جا آوردن مناسک حج، جز طواف و نماز؛ نماز میّت؛ زیارت اهل قبور؛ تلاوت قرآن؛ داخل شدن در مسجد؛ خوابیدن؛ برای عروس و داماد در شب زفاف؛ هنگام بازگشت از سفر و داخل کردن میّت در قبر. البته در نماز مستحب، طهارت شرط صحّت آن نیز می‌باشد
[۲۰] جواهر الکلام، ج۱، ص۱۲ - ۲۱.    
و مانند غسل در روز جمعه؛ شبهای فرد ماه رمضان؛ شب عید فطر و روز مبعث.
[۲۱] سداد العباد، ص۱۹.


سبب وجوب یا استحباب طهارت پیدایی حدث است؛ اعم از حدث اصغر و اکبر. حدث اصغر که موجب وضو می‌شود عبارت است از خروج ادرار، مدفوع و باد معده؛ خواب؛ زایل شدن عقل و برخی اقسام استحاضه. حدث اکبر که موجب غسل می‌گردد عبارت است از جنابت ؛ حیض؛ نفاس؛ استحاضه و مسّ میّت پس از سرد شدن و پیش از غسل دادن. چنان که مرگ نیز موجب غسل میّت می‌شود.
[۲۲] سداد العباد، ص۲۰ - ۲۱.


طهارت به وسیله آب و با فقدان یا عدم امکان استفاده از آن به وسیله خاک حاصل می‌شود. آب به کار رفته در طهارت باید مطلق، مباح و پاک باشد. بنابر این، طهارت با آب مضاف، غصبی و نجس صحیح نخواهد بود.
[۲۳] العروة الوثقی، ج۱، ص۵۰۴.    
[۲۴] العروة الوثقی، ج۱، ص۳۷۸ - ۳۸۲.    
چنان که خاک استفاده شده در تیمّم باید مباح و پاک باشد.
[۲۵] جواهر الکلام، ج۵، ص۱۳۵ - ۱۳۶.    


طهارت با آب به دو گونه حاصل می‌شود: وضو و غسل. وضو به چهار موضع از بدن محدود می‌شود: سر و صورت و دست و پا؛ لیکن غسل همه بدن را دربر می‌گیرد. طهارت با خاک تنها به گونه تیمّم حاصل می‌شود که به دو عضو بدن اختصاص می‌یابد: صورت و دست.
[۲۶] المبسوط، ج۱، ص۴.    


۱. ↑ المبسوط، ج۱، ص۴.    
۲. ↑ خمینی، روح‌الله، سرّ الصلاة، ص۳۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۳. ↑ خمینی، روح‌الله، سرّ الصلاة، ص۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۴. ↑ خمینی، روح‌الله، سرّ الصلاة، ص۳۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۵. ↑ خمینی، روح‌الله، سرّ الصلاة، ص۳۴-۳۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۶. ↑ خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۱، ص۳۲۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۷. ↑ جواهر الکلام، ج۱، ص۸.    
۸. ↑ جواهر الکلام، ج۱۲، ص۶۰.    
۹. ↑ جواهر الکلام، ج۱، ص۸.    
۱۰. ↑ جواهر الکلام، ج۳، ص۴۵.    
۱۱. ↑ مستمسک العروة، ج۳، ص۴۳ - ۴۵.    
۱۲. ↑ المبسوط، ج۱، ص۱۹.    
۱۳. ↑ مختلف الشیعة، ج۳، ص۴۸۳.    
۱۴. ↑ جواهر الکلام، ج۱۶، ص۲۴۰.    
۱۵. ↑ جواهر الکلام، ج۳، ص۴۲ - ۴۵.    
۱۶. ↑ منتهی المطلب، ج۳، ص۸۲.    
۱۷. ↑ جواهر الکلام، ج۳، ص۴۹ - ۵۶.    
۱۸. ↑ جواهر الکلام، ج۳، ص۵۵.    
۱۹. ↑ جواهر الکلام، ج۱، ص۵۸.    
۲۰. ↑ جواهر الکلام، ج۱، ص۱۲ - ۲۱.    
۲۱. ↑ سداد العباد، ص۱۹.
۲۲. ↑ سداد العباد، ص۲۰ - ۲۱.
۲۳. ↑ العروة الوثقی، ج۱، ص۵۰۴.    
۲۴. ↑ العروة الوثقی، ج۱، ص۳۷۸ - ۳۸۲.    
۲۵. ↑ جواهر الکلام، ج۵، ص۱۳۵ - ۱۳۶.    
۲۶. ↑ المبسوط، ج۱، ص۴.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۲۳۵، برگرفته از مقاله «طهارت».    
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.


رده‌های این صفحه : دیدگاه های عرفانی امام خمینی | طهارت | غسل | فقه | وضو
جعبه ابزار