طریق الوصول الی تحقیق کفایة الاصول (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«طریق الوصول الی تحقیق کفایة الاصول» شرح عربی
کفایة الاصول به قلم
محمد کرمی است متاسفانه کتاب به طور ناقص مقصد هفتم را در بردارد و بخشی
از مقصد هفتم و ادامه کتاب کفایه بررسی نشده است.
مولف در طلیعه هر بحث نقاط رئیسی آن را بیان کرده و در خاتمه آن بحث خلاصه آن را به رشته تحریر آورده است.
از موضوع علم تا آخر
اوامر شرح شده است. مولف در مقدمه کتاب بیان می‌کند که در موضوع هر
علم از عوارض ذاتی آن علم بحث می‌شود. موضوع علم به نفسه موضوع مساله است و
تغایر به عناوین
تغایر مفهومی است نه
خارجی. مسائل قضایایی هستند که نتایج آنها در غرض واحد جمع شده است.
تمایز علوم همان طوری که به غایات است گاهی به موضوعات هم می‌باشد. موضوع
علم اصول دارای عنوان خاصی نیست بلکه کلی منطبق بر موضوعات مسائل متشتت است.
تعریف علم اصول چنین است: صناعتی است که بوسیله آن قواعدی را که ممکن است در طریق
استنباط احکام بکار روند و یا در مقام عمل به آنها
تمسک جست شناخت. مولف در ادامه بحث، مسائلی
از قبیل وضع،
استعمال مجازی به طبع یا
وضع، اطلاقات
لفظ،
وضع مرکبات،
امارات وضع،
احوال لفظ و
تعارض آنها،
حقیقت شرعیه،
صحیح و
اعم،
اشتراک لفظی، و
مشتق را مورد بررسی و تحقیق قرار می‌دهد. سپس وارد مقاصد کتاب می‌شود که به ترتیب به بیان آنها می‌پردازیم:
بحث
اوامر - و دارای فصول مختلفی است که به آنها اشاره می‌شود: فصل اول:
ماده امر: ماده امر به معنای
طلب شیء و حقیقت در
وجوب است. فصل دوم: صیغه امر برای انشای طلب وضع شده است. فصل سوم:
اجزاء عبارت است
از اکتفاء به
امتثال امر از امر دیگری، و امر بر سه قسم است:
امر واقعی اولی،
امر واقعی ثانوی، و
امر ظاهری. فصل چهارم:
مقدمه واجب: هرگاه دستور بر انجام دادن امری صادر شود و اجرای آن متوقف بر مقدماتی باشد طبعا
حکم عقل به تحصیل آن مقدمات است که به «مقدمه واجب» معروف است. محل نزاع اینجاست که آیا
از این حکم عقل
حکم شرع نیز کشف می‌شود یا خیر؟ مولف چنین بحثی را عقلی می‌داند.
فصول بعدی کتاب عبارتند
از: بحث
ضد، عدم جواز امر آمر با علم به انتفای شرط آن، تعلق
اوامر و
نواهی به طبایع،
نسخ وجوب،
وجوب تخییری،
وجوب کفایی،
واجب موقت،
امر به امر،
امر بعد از امر.
از بحث نواهی تا آخر
مجمل و
مبین است را در بردارد.
۱- بحث نواهی: دارای سه فصل است: فصل اول-
ماده نهی و
صیغه آن: متعلق طلب در نهی، مجرد ترک است. فصل دوم-
اجتماع امر و نهی: که یک مساله عقلی است. فصل سوم- اقتضای نهی برای فساد: البته این بحث با مساله اجتماع امر و نهی متفاوت است زیرا بحث
قبلی در این بود که آیا تعدد عنوان رافع
استحاله اجتماع ضدین در شیء واحد هست یا نه؟ اما این بحث در این است که آیا مبغوضیت
شیء نزد مولی، موجب
بطلان و
فساد آن است و بین آن دو ملازمه هست یا نه؟
۲-
مفاهیم: مولف در مقدمه بحث درباره معانی
لفظ، تعریف
مفهوم و
صفت مدلول بودن مفهوم سخن گفته سپس درباره مفاهیم ششگانه تحقیقات لازم را به عمل می‌آورد. ۳-
عام و
خاص: مشتمل بر مباحث مختلفی است. نخست
عام و اقسام آن بیان شده و اشاره می‌شود که چهار فرق بین
مخصص لفظی و
لبی وجود دارد. اگر
عام در معرض
تخصیص باشد
تمسک به آن
قبل از فحص از مخصص جایز نیست.
ادات خطاب برای
خطاب انشایی وضع شده‌اند و تعمیم خطابات شفاهی فایده‌ای ندارد.
در ادامه مباحثی
از قبیل تعقب عام به ضمیر،
تخصیص عام با مفهوم مخالف،
تخصیص عام قرآنی با خبر واحد معتبر و
تعارض عام و خاص بررسی می‌شود. به نظر مصنف
خبر واحد معتبر و خاص می‌تواند
عام قرآنی را
تخصیص زند.
از ابتدای
امارات معتبره شرعی یا
عقلی تا اول تنبیهات
احتیاط را در بردارد.
امارات معتبره شرعی یا عقلی: نخست احکام و اقسام
قطع در هفت امر بیان می‌شود سپس
حجیت ظواهر،
حجیت قول لغوی،
اجماع منقول،
شهرت فتوائیه، و
حجیت خبر واحد بررسی می‌شود. ایشان ابتدا تذکر می‌دهند که مباحث قطع خارج
از مسائل علم است و به مباحث کلامی شبیه تر است و بحث در این باره استطرادی است و به خاطر تناسب زیاد قطع با مسائل
ظن، آن را در مقدمه مباحث
امارات ذکر کرده است؛ چون امارات گاهی جانشین قطع می‌شوند. سپس بیان می‌کند که اصل علمی به لحاظ دلیل حجیت به
اصل شرعی مثل
استصحاب، اصل عملی عقلی محض مثل
تخییر، اصل عملی شرعی و عقلی مثل
برائت و احتیاط تقسیم می‌شود و موضوع
اصول عملیه جهل و
شک است در حالی که امارات چنین نیستند. مولف در این جلد به تبیین اصول عملیه پرداخته و تنبیهات هر کدام را ذکر می‌نماید.
به استثنای جلد اول که فاقد فهرست مطالب است، فهرست دیگر مجلدات کتاب در انتهای آنها آمده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
