• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

طرف - به فتح راء (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: طرف (ابهام‌زدایی).

طَرَف‌ (به فتح طاء و راء) از واژگان قرآن کریم به معنای‌ گوشه و ناحیه است. در آیاتی از قرآن به این معنا به کار رفته است.



طَرَف‌ به معنای‌ گوشه و ناحیه است. در مفردات می‌گوید: طرف شی‌ء جانب آن است، در اجسام و اوقات و غیره به کار می‌رود... و به طور استعاره گفته‌اند: «هو کریم الطرفین» که مراد از طرفین پدر و مادر است.


(وَ اَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ‌ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ) «نماز را در دو طرف روز و اوائل شب بخوان.» مشروح آیه در «زلف» گذشت و آن شامل اوقات سه نماز یا پنج نماز است.
(لِیَقْطَعَ‌ طَرَفاً مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا اَوْ یَکْبِتَهُمْ فَیَنْقَلِبُوا خائِبِینَ) «خداوند شما را در «بدر» یاری کرد تا طرفی و قسمتی از کفار را ببرد (که هفتاد نفر کشته و هفتاد نفر اسیر گشتند) و آنها را خوار کند تا مایوس و ناامید بر گردند.» گفته‌اند: «لِیَقْطَعَ» متعلق است به‌ «وَ لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ» در آیه قبل. بیضاوی گوید: «او» در آیه برای تنویع است نه تردید. یعنی مراد دو نوع عذاب است: هلاکت و خواری.
(اَ وَ لَمْ یَرَوْا اَنَّا نَاْتِی الْاَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ‌ اَطْرافِها وَ اللَّهُ یَحْکُمُ لا مُعَقِّبَ لِحُکْمِهِ وَ هُوَ سَرِیعُ الْحِسابِ) (آيا نديدند كه ما پيوسته از اطراف و جوانب زمين مى‌كاهيم؟! و جامعه‌ها، به تدريج از ميان مى‌روند. و خداوند حكم مى‌كند؛ و هيچ كس را ياراى جلوگيرى از حكم او نيست؛ و او سريع الحساب است.) (... اَ فَلا یَرَوْنَ اَنَّا نَاْتِی الْاَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ‌ اَطْرافِها اَ فَهُمُ الْغالِبُونَ) (...آيا نمى‌بينند كه ما پيوسته از زمين و اهلش مى‌كاهيم؟! آيا آنها غالبند يا ما؟!)
ظاهرا مراد از نقصان اطراف زمین، هلاکت و از بین رفتن قسمتی از مردمان روی زمین است که ما قبل آیه اول فرموده: (وَ اِمَّا نُرِیَنَّکَ بَعْضَ الَّذِی نَعِدُهُمْ) این وعده همان عذاب و هلاکت دسته جمعی است. پس از آن فرموده: آیا نمی‌بینند که دستور ما به زمین می‌آید و آن‌را از اطرافش کوتاه می‌کنیم. صدر آیه دوم چنین است: (بَلْ مَتَّعْنا هؤُلاءِ وَ آباءَهُمْ حَتَّی طالَ عَلَیْهِمُ الْعُمُرُ) آنگاه فرموده: (اَ فَلا یَرَوْنَ....)
در تفسیر برهان چند روایت نقل‌ شده که حضرت سجاد و حضرت صادق (علیهما‌السّلام) آن‌را از بین رفتن علماء و فقهاء و اخیار فرموده‌اند. در تفاسیر اهل سنت نیز این مضمون نقل شده است.
در تفسیر المیزان قول فوق را اختیار و روایات را بدون اظهار نظر نقل کرده است. بنظر می‌آید مقصود از روایات بعضی از مصادیق آیه است.
در مجمع البیان چند قول نقل شده، از جمله هلاکت مردمان و فقد علماء است، و اما اینکه مراد نقصان خود زمین و غبار شدن و از بین رفتن اطراف آن باشد، از دو آیه به دست نمی‌آید، بلکه زمین پیوسته در انبساط و بزرگ شدن است و وزن آن نیز که نور آفتاب پیوسته در آن جذب می‌شود رو به افزایش است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۲۰۹-۲۱۰.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۵۱۷.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۸۸.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۵۱۷.    
۵. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۴.    
۶. آل عمران/سوره۳، آیه۱۲۷.    
۷. ابوالفتوح رازی، تفسیر روض الجنان، ج۵، ص۵۸.    
۸. بیضاوی، تفسیر بیضاوی، ج۲، ص۹۰.    
۹. رعد/سوره۱۳، آیه۴۱.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۵۴.    
۱۱. انبیاء/سوره۲۱، آیه۴۴.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۲۵.    
۱۳. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۲۷۱.    
۱۴. سمعانی، منصور بن محمد، تفسیر سمعانی، ج۳، ص۱۰۰.    
۱۵. علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۳۸۲.    
۱۶. علامه طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۵۲۳.    
۱۷. شیخ طبرسی، مجمع البیان، ج۷، ص۸۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «طرف»، ج۴، ص۲۰۹-۲۱۰.    






جعبه ابزار