طرف - به سکون راء (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طَرْف (به فتح طاء و سکون راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای نگاه کردن و چشم است و در
آیات قرآن هم به همین معنا به کار رفته است.
طَرْف به معنای نگاه کردن و چشم است.
راغب اصفهانی گوید: آن پلک چشم و تحریک پلک است و از آن نگاه کردن تعبیر می‌کنند که لازمه تحریک، نگاه کردن است.
شیخ طبرسی آن‌را نگاه کردن و چشم فرموده است.
مناسب آیات قرآن نگاه کردن و چشم است.
(مُقْنِعِی رُؤُسِهِمْ لا یَرْتَدُّ اِلَیْهِمْ طَرْفُهُمْ) یعنی «سر بر افراخته‌اند که نگاهشان به هم نمی‌خورد، از
ترس و وحشت پیوسته چشمشان باز است.» آن عبارت اخرای خیره شدن است که فرموده:
(تَشْخَصُ فِیهِ الْاَبْصارُ) (...روزى كه چشم‌ها در آن بخاطر ترس و وحشت از حركت باز مى‌ايستد...)
همچنین است آیه
(اَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ اَنْ یَرْتَدَّ اِلَیْکَ طَرْفُکَ) یعنی: «پیش از آنکه نگاهت به هم بخورد من آن را نزد تو می‌آورم.»
(وَ عِنْدَهُمْ قاصِراتُ الطَّرْفِ عِینٌ) «در نزد بهشتیان زنان کوتاه چشم یا کوتاه نگاه هست که نگاه آنها فقط منحصر به شوهران خویش است، و به کس دیگر نگاه نمی‌کنند و نگاه خویش را از دیگران کوتاه کرده‌اند.» کلمه قاصرات الطرف در
آیه ۵۲ سوره ص و
آیه ۵۶ سوره رحمن نیز آمده است. و آن در وصف زنان بهشت می‌باشد. مراد از طرف، چشم یا نگاه است. به عقیده
تفسیر المیزان قصر عین کنایه است از ناز و کرشمه و عشوه که زنان بهشتی به شوهران خویش آن‌طور نگاه می‌کنند،
و آن قولی است که در
مجمع البیان نقل شده است.
در «حور» در صفات زنان بهشتی مفصلا بحث شده،
و گفته‌ایم که قاصر به معنی کوتاه و کوتاه کننده هر دو آمده است.
(وَ تَراهُمْ یُعْرَضُونَ عَلَیْها خاشِعِینَ مِنَ الذُّلِّ یَنْظُرُونَ مِنْ طَرْفٍ خَفِیٍّ) (و آنها را مى‌بينى كه بر آتش عرضه مى‌شوند در حالى‌كه از شدّت ذلّت سرافكنده‌اند و زير چشمى به آن نگاه مى‌كنند...)
ضمیر «عَلَیْها» راجع به آتش است، مراد از طرف خفی چنانکه گفته‌اند، نگاه به گوشه چشم است که شخص گرفتار نمی‌تواند به آنچه گرفتار است درست نگاه کند، مانند محکومی که به چوبه دار می‌نگرد آنها هم به آتش آن‌طور نگاه می‌کنند بنظر می‌آید که: طرف در آیه به معنی نگاه است و مفعول «یَنْظُرُونَ» می‌باشد یعنی: «ینظرون نظرا خفیّا». در
اقرب الموارد گوید: «نَظَرَ بعینٍ خَفِیٍّ» یعنی: قسمت اعظم چشم خویش را از شرم یا ترس بست و با بقیه آن نگاه کرد.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «طرف»، ج۴، ص۲۰۷-۲۰۸.
