ضروریه مخالفه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

ضروریه مخالفه، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای تعبیری از نوع نقیض در قضایای موجهه مرکبه است.

---

در مباحث نقیض قضایای موجهه مرکب، وقتی در صدد تعیین نقیض یک قضیه‌اند، از تعابیری استفاده می‌کنند که متشکل از دو بخش است. بخش اول را یکی از اسامی قضایای موجهه مرکب (مثل: مشروطه خاصه، حینیه ممکنه و وجودیه لاضروریه) تشکیل می‌دهد و بخش دوم شامل یکی از دو واژه مخالفه و موافقه است. بخش دوم به منزله صفت برای بخش اول است و بیان می‌کند که قضیه مذکور در بخش اول، از لحاظ کیف (ایجاب و سلب)، موافق قضیه اصل است یا موافق.
بنابراین «ضروریه مخالفه» بیان‌گر نقیض یک قضیه مرکبه است که از لحاظ جهت، قضیه ضروریه است و از لحاظ کیف، مخالف کیفِ قضیه اصل است؛ یعنی اگر قضیه اصل، موجبه باشد قضیه نقیض، سالبه است و اگر اصل، سالبه باشد قضیه نقیض، موجبه است. به‌همین بیان، ضروریه موافقه بیان‌گر نقیض یک قضیه مرکبه است که از لحاظ جهت، قضیه ضروریه است و از لحاظ کیف، موافق کیفِ قضیه اصل است.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.

---