• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شماخ بن ضرار ذبیانیِ غطفانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ابوسعید شماخ بن ضرار غطفانی ذبیانی مازنی (قبل از ظهور اسلام ـ ۲۲ هـ)، از شاعرانی است که دوره جاهلیت و اسلام را درک کرده و در محضر پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اسلام آورده و در مدح آن حضرت شعر سروده است. او در جنگ‌های قادسیه و آذربایجان شرکت کرده است.



ابوسعید شماخ بن ضرار بن حرملة بن سنان بن امامة بن عمرو غطفانی ذبیانی مازنی، قبل از ظهور اسلام به دنیا آمد
[۱] سزگين، محمد فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ص۲۲۸.
و از قبیله قیس
[۲] دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۹، ص۱۲۷۴۲.
و مادرش معاذه، دختر بحر (بجیر) بن خلف از نجیب‌زادگان عرب بود.
گفته شده که نامش معقل، و شمّاخ (متکبر) لقب او بود.
شماخ در مدینه اقامت داشت
[۸] سزگين، محمد فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ص۲۲۸.
و از جمله شاعرانی بود که دو دوره جاهلیت و اسلام را درک کرد. در سال نهم هجری به همراه قبیله‌اش به محضر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شرفیاب شد و اسلام آورد و در مدح حضرت شعر سرود.
[۱۱] سزگين، محمد فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ص۲۲۸.
شماخ در ردیف شاعران مشهور اسلامی و معاصر نابغه جعدی، ابوذؤیب ذهلی و لبید قرار دارد.
زبان شعری دشواری داشت و شعر لبید از اشعار او آسان‌تر بود. شمّاخ در بداهه‌سرایی در صنعت رَجَز سرآمد همگان بود. گفته‌اند که وی در شعرهایش میهمانان و حتی قوم خود را هجو می‌کرد.


شماخ در فتوحات عراق جهاد کرد و در جنگ قادسیه در میان مردم به خطابه ایستاد و آنان را پیش از آغاز نبرد، به جنگ برانگیخت. همراه سعید بن عاص بر آذربایجان حمله برد. سرانجام در زمان عثمان (خلافت ۲۳-۳۵ هـ) در جنگ موقان یا موقات کشته شد.


دیوان شعر که بعدها جمع‌آوری شده، از آثار به جا مانده شماخ است.


برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
[۲۹] ابن‌عبدربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، ج۲، ص۳۰۴.
[۳۱] بروکلمان، کارل، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج۱، ص۱۷۰.



۱. سزگين، محمد فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ص۲۲۸.
۲. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۹، ص۱۲۷۴۲.
۳. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، ج۳، ص۲۸۵.    
۴. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۹، ص۱۰۹.    
۵. مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۷۹.    
۶. الیان سرکیس، یوسف، معجم المطبوعات العربیه، ج۲، ص۱۱۴۱.    
۷. زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۷، ص۲۷۰.    
۸. سزگين، محمد فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ص۲۲۸.
۹. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، الشعر والشعراء، ص۳۰۷.    
۱۰. بغدادی، عبدالقادر، خزانة الادب، ج۳، ص۱۹۶.    
۱۱. سزگين، محمد فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ص۲۲۸.
۱۲. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، ج۳، ص۲۸۵.    
۱۳. ابن‌معتز، عبدالله بن محمد، طبقات الشعراء، ص۱۳۲.    
۱۴. ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، ج۴، ص۱۵۲۲.    
۱۵. جمحی، محمد بن سلّام، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۱۳۲.    
۱۶. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۹، ص۱۰۹.    
۱۷. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، ج۳، ص۲۸۶.    
۱۸. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، ج۳، ص۲۸۷.    
۱۹. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۷۹۵.    
۲۰. ابوعلی قالی، اسماعیل بن قاسم، الامالی، ج۱، ص۵۷.    
۲۱. ابوعلی قالی، اسماعیل بن قاسم، الامالی، ج۱، ص۱۰۶.    
۲۲. ابوعلی قالی، اسماعیل بن قاسم، الامالی، ج۲، ص۵۹.    
۲۳. ابوعلی قالی، اسماعیل بن قاسم، الامالی، ج۲، ص۶۲.    
۲۴. مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۱۱۴.    
۲۵. مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۸۳.    
۲۶. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۷۳.    
۲۷. ابن‌عبدربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، ج۱، ص۲۰۸.    
۲۸. ابن‌عبدربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، ج۲، ص۱۴۶.    
۲۹. ابن‌عبدربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، ج۲، ص۳۰۴.
۳۰. ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۴.    
۳۱. بروکلمان، کارل، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ج۱، ص۱۷۰.



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۳۹۵، برگرفته از مقاله «شماخ بن ضرار».
• عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۱۴۴.






جعبه ابزار