• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سیدحسین بن محمدابراهیم حسینی قزوینی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



سید حسین بن محمد ابراهیم حسینی قزوینی قدس سره از عالمان بزرگ قرن دوازدهم هجری و از مشایخ اجازۀ علامه بحرالعلوم بوده است.



سیدحسین فرزند میرابراهیم در حدود ۱۱۲۶ در قزوین به دنیا آمد.


ابتدا نزد پدرش درس خواند. علوم عقلی و رجال و حدیث را از برادر خود، محمدمهدی، آموخت.


وی از نصراللّه حائری، حسین ماحوزی، محمدعلی جزینی و ملامحمدقاسم تنکابنی روایت نقل کرده است.
[۲] محسن امین، ج۵، ص۴۱۴.



سیدمحمد مهدی طباطبایی بحرالعلوم و میرزا ابوالقاسم قمی (صاحب قوانین‌الاصول) از او اجازه روایت داشتند.


سیدحسین معاصر شیخ یوسف بحرانی بود و پس از احاطه بر علوم عقلی و نقلی، در حوزه علمیه قزوین به تدریس و افتا پرداخت.
[۶] عبدالحسین شهیدی صالحی، «سهم حوزه علمیه قزوین در نهضت فقه جعفری»، ج۱، ص۱۷۶، حوزه، سال ۱۱، ش ۶ (بهمن و اسفند ۱۳۷۳).



تراجم‌نویسان از حسینی قزوینی با عظمت بسیار یاد کرده‌اند.
[۷] عبدالنبی‌بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الآمل، ج۱، ص۱۳۰ـ۱۳۱، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
[۸] خوانساری، ج۲، ص۳۶۵ـ ۳۶۶.
بحرالعلوم در اجازه خود به علی‌ بن محمد بحرانی، سیدحسین را با اوصافی چون مایه افتخار عالمان، کوه رفیع دانش و ستون استوار فضل و بینش وصف کرده است.
[۹] خوانساری، ج۲، ص۳۶۶.
سرجان ملکم
[۱۰] جان‌ملکم، تاریخ ایران، ج۲، ص۲۲۵ـ ۲۲۶، ترجمه اسماعیل حیرت، چاپ افست تهران ۱۳۶۲ش.
نیز وی را در زمره چهار مجتهد معروف ایرانِ آن زمان دانسته که پس از فوت هم از او با احترام یاد می‌شده است. زهد و تقوای او را ستوده‌اند.
[۱۱] محمدعلی مدرس‌تبریزی، ریحانةالادب، ج۴، ص۴۴۹، تهران ۱۳۶۹ش.
وی شعر نیز می‌سرود و نسیب تخلص می‌کرد.
[۱۲] محمدعلی گلریز، مینودر، ج۲، ص۴۲۸، یا، باب‌الجنه قزوین، (قزوین) ۱۳۶۸ش.



۱. علامۀ بحر العلوم او را این گونه ستوده است: «فخر السادة الاعاظم، و نخبة العلماء الاکارم، العالم العامل الورع الفاضل الفقیه المطلع المتضلع».
۲. شیخ عبد النبی قزوینی که سالها مصاحب او بوده است در وصف او می‌نویسد: البحر الخضم، و الطود الاشم، الفاضل المکرم، العالم المفخم، افقه الفقهاء، و اکرم العلماء، صاحب الفکر المستقیم و الذهن القویم... و لیس فنه مقصورا علی الفقه و لا منظوره موقوفا علیه...


سیدحسین تألیفات بسیاری داشته، که از آن جمله است: الدّر (الدراری) الثمین، مشتمل بر چهل رساله در مسائل فقهی مُسْتَقصی الاجتهاد، در شرح ذخیرةالمعاد محقق سبزواری
[۱۹] سیدحسین مدرسی طباطبائی، مقدمه‌ای برفقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۱۱۳، ترجمه محمد آصف‌فکرت، مشهد ۱۳۶۸ش.
البَراهینُ السَّداد فی شرح‌الارشاد، در شرح کتاب فقهی ارشاد الاذهان علامه حلّی ؛ المعاملات، به فارسی؛ اللالی الثَّمینة و الدرَّاری الرزَّینة، در علم تراجم، که از منابعِ مؤلفِ اعیان‌الشیعة بوده است؛ تذکرةالعقول، در اصول دین؛ نظم‌البرهان فی سَمَط‌الایمان، منظومه‌ای در اعتقادات و اصول دین، که خود آن را شرح کرده است؛ دیوان اشعار رساله در اخلاق، به فارسی، که چندبار چاپ شده است.
[۲۹] جمال‌الدین زرآبادی، «میرحسینا و رساله‌ای در علم کلام از او»، ج۱، ص۱۳۱، در نسیم فرهنگ و هنر و ادب قزوین، دفتر۲، به کوشش محمدعلی حضرتی، قزوین: بنیاد فرهنگی قزوین‌ شناسی، ۱۳۷۶ش.


۸.۱ - مهم‌ترین اثر

معروف‌ترین اثر سیدحسین، معارج الاحکام فی شرح مسالک الافهام و شرایع الاسلام است که شرحی است استدلالی و مبسوط بر شرایع‌الاسلام محقق حلّی، با توجه به آرای شهیدثانی در مسالک الافهام.
وی که مسالک الافهام را برای برخی شاگردانش تدریس می‌کرد، به درخواست برادرش، سیدحسن، آن مباحث را در این اثر گرد آورد.
معارج‌الاحکام، که جامع همه ابواب فقه است، از مهم‌ترین منابع مکتب فقهی قزوین به شمار می‌رود.
فصل سوم مقدمه مهم کتاب، تلخیصی است از جامع‌الرواة محمد بن علی اردبیلی و مشترکات یا هدایةالمحدّثین الی طریقةالمحمدین تألیف محمدامین‌ بن محمدعلی کاظمی.
سیدحسین در پایان مقدمه، منابعی را که برای نگارش کتاب استفاده کرده، بررسی نموده و به شرح‌حال بسیاری از علمای متقدم و متأخر، از جمله مشایخ خود و پدرش، پرداخته است.
[۳۸] احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیةاللّه العظمی مرعشی نجفی، ج۵، ص۲۸۷، قم ۱۳۵۴ـ ۱۳۷۶ش.
[۳۹] عبدالحسین شهیدی صالحی، «سهم حوزه علمیه قزوین در نهضت فقه جعفری»، ج۱، ص۱۷۷، حوزه، سال ۱۱، ش ۶ (بهمن و اسفند ۱۳۷۳).
[۴۰] سیدحسین مدرسی طباطبائی، مقدمه‌ای برفقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۹۱، ترجمه محمد آصف‌فکرت، مشهد ۱۳۶۸ش.



سیدحسین در ۱۲۰۸ در قزوین درگذشت و در امامزاده حسین دفن شد.
[۴۱] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الکرام البررة، قسم ۱، ص۳۷۴، مشهد ۱۴۰۴الف.
[۴۲] محمدعلی گلریز، مینودر، ج۲، ص۳۵، یا، باب‌الجنه قزوین، (قزوین) ۱۳۶۸ش.
مرقدش زیارتگاه مردم شده است.
[۴۳] عباس قمی، فوائد الرضویه: زندگانی علمای مذهب شیعه، ج۱، ص۱۲۸، تهران ۱۳۲۷ش (.
[۴۴] خوانساری، ج۲، ص۳۶۵.



۱. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۱، ص۱۷۸۱۷۹، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲. محسن امین، ج۵، ص۴۱۴.
۳. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱، ص۱۳۸ ۱۳۹، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۴. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱، ص۱۸۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۵. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۱، ص۱۷۹، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۶. عبدالحسین شهیدی صالحی، «سهم حوزه علمیه قزوین در نهضت فقه جعفری»، ج۱، ص۱۷۶، حوزه، سال ۱۱، ش ۶ (بهمن و اسفند ۱۳۷۳).
۷. عبدالنبی‌بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الآمل، ج۱، ص۱۳۰ـ۱۳۱، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
۸. خوانساری، ج۲، ص۳۶۵ـ ۳۶۶.
۹. خوانساری، ج۲، ص۳۶۶.
۱۰. جان‌ملکم، تاریخ ایران، ج۲، ص۲۲۵ـ ۲۲۶، ترجمه اسماعیل حیرت، چاپ افست تهران ۱۳۶۲ش.
۱۱. محمدعلی مدرس‌تبریزی، ریحانةالادب، ج۴، ص۴۴۹، تهران ۱۳۶۹ش.
۱۲. محمدعلی گلریز، مینودر، ج۲، ص۴۲۸، یا، باب‌الجنه قزوین، (قزوین) ۱۳۶۸ش.
۱۳. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲، ص۴۹۸، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۴. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۸، ص۵۲، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۵. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۱، ص۲۴۲، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۶. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۲، ص۴۸، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۷. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۷، ص۹۹۱۰۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۸. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۳، ص۲۴۴، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۹. سیدحسین مدرسی طباطبائی، مقدمه‌ای برفقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۱۱۳، ترجمه محمد آصف‌فکرت، مشهد ۱۳۶۸ش.
۲۰. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۳، ص۸۱، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۱. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۴، ص۴۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۲. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۹، ص۲۴۶، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۳. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۳، ص۲۷۷، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۴. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۸، ص۲۵۸، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۵. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۱، ص۱۳، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۶. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۱، ص۲۰۳، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۷. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۴، ص۲۰۰۲۰۱، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۸. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱، ص۳۷۳، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۹. جمال‌الدین زرآبادی، «میرحسینا و رساله‌ای در علم کلام از او»، ج۱، ص۱۳۱، در نسیم فرهنگ و هنر و ادب قزوین، دفتر۲، به کوشش محمدعلی حضرتی، قزوین: بنیاد فرهنگی قزوین‌ شناسی، ۱۳۷۶ش.
۳۰. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۴، ص۴۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۱. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۱، ص۱۷۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۲. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۲، ص۲۶۰ ۲۶۱، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۳. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۵، ص۲۹۷، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۴. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۴، ص۳۹، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۵. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۶، ص۲۴۹، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۶. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۱، ص۱۷۸۱۷۹، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۷. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۲، ص۲۰۴، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۸. احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیةاللّه العظمی مرعشی نجفی، ج۵، ص۲۸۷، قم ۱۳۵۴ـ ۱۳۷۶ش.
۳۹. عبدالحسین شهیدی صالحی، «سهم حوزه علمیه قزوین در نهضت فقه جعفری»، ج۱، ص۱۷۷، حوزه، سال ۱۱، ش ۶ (بهمن و اسفند ۱۳۷۳).
۴۰. سیدحسین مدرسی طباطبائی، مقدمه‌ای برفقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۹۱، ترجمه محمد آصف‌فکرت، مشهد ۱۳۶۸ش.
۴۱. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الکرام البررة، قسم ۱، ص۳۷۴، مشهد ۱۴۰۴الف.
۴۲. محمدعلی گلریز، مینودر، ج۲، ص۳۵، یا، باب‌الجنه قزوین، (قزوین) ۱۳۶۸ش.
۴۳. عباس قمی، فوائد الرضویه: زندگانی علمای مذهب شیعه، ج۱، ص۱۲۸، تهران ۱۳۲۷ش (.
۴۴. خوانساری، ج۲، ص۳۶۵.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خاندان حسینیقزوینی»، شماره۶۲۵۴.    
نرم افزار جامع فقه اهل البيت۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.






جعبه ابزار