• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سور قضیه حملیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



سور قضیه حملیه یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای الفاظ بیان‌گر کلیت یا جزئیت قضیه حملیه موجبه و سالبه است.



قضیه حملیه به لحاظ کمّ و کیف، چهار حالت پیدا می‌کند: موجبه کلیه، موجبه جزئیه، سالبه کلیه و سالبه جزئیه. لفظی که بر کمّیّت (کلیّت و جزئیّت) در قضیه دلالت می‌کند «سور» قضیه نامیده می‌شود.
[۱] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۵۴.
[۲] ابن رشد، محمد بن احمد، تلخیص کتاب العبارة، ص۷۱.
[۳] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۶۰.



در زبان عربی برای بیان سور قضیه موجبه کلیه حملیه از لفظ کُلّ و الف و لام استغراق استفاده می‌شود، و در زبان فارسی هر، همه و مانند آن را به کار می‌برند؛ مانند: کلّ انسانٍ حیوانٌ، همه موجودات فانی هستند و هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد.


الفاظ بیان‌گر سور موجبه جزئیه، بعض و مانند آن (در زبان عربی)، و بعضی، برخی، پاره‌ای و امثال آن (در زبان فارسی) است؛ مانند: بعضُ الانسانِ کاتبٌ و برخی آدمیان نادرست‌اند.
[۵] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۷۷.
[۶] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۰۷.



الفاظ بیان‌گر سور سالبه کلیه لا شیء، لا فرد، لا واحد، لای نفی جنس، نکره در سیاق نفی و مانند آن (در زبان عربی)، و هیچ، هیچ‌یک و مانند آن (در زبان فارسی) است؛ مانند: لا شیء من الانسان بحجرٍ و هیچ حشره‌ای مهره‌دار نیست.
[۷] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۵۸-۱۵۹.
[۸] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۳۶-۳۹.



الفاظ بیان‌گر سور سالبه جزئیه، لیس بعض، بعض… لیس، لا بعض، لا کلّ، لیس کلّ و امثال آن (در زبان عربی)، و نه هر، نه همه، برخی… نیستند، همه نه و مانند آن (در زبان فارسی) است؛ مانند: لیس بعضُ الحیوان بانسانٍ، بعض الحیوان لیس بانسانٍ، لیس کلّ حیوانٍ بانسانٍ، نه هر که ادعا کند صادق بُوَد و برخی مدعیان صادق نیستند.
[۹] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۴۸-۴۹.
[۱۱] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۵۷.
[۱۲] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۵۹-۶۲.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• ابن رشد، محمد بن احمد، تلخیص کتاب العبارة.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    


۱. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۵۴.
۲. ابن رشد، محمد بن احمد، تلخیص کتاب العبارة، ص۷۱.
۳. شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۶۰.
۴. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۸۵.    
۵. شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۷۷.
۶. گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۰۷.
۷. مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۵۸-۱۵۹.
۸. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۳۶-۳۹.
۹. فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۴۸-۴۹.
۱۰. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۵۷.    
۱۱. تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۵۷.
۱۲. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۵۹-۶۲.
۱۳. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۱۵۷-۱۵۸.    
۱۴. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۶۸.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «سور قضیه حملیه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۱۷.    




جعبه ابزار