سلسله‌های اسلامی جدید (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«سلسله‌های اسلامی جدید»،
اثر کلیفورد ادموند بوسورث، و
ترجمه فریدون بدره‌ای برای آگاهی و کسب اطلاع از حکومت‌های
جهان اسلام با فهرستی از سلاطین و ذکر سنوات سال‌های هجری و میلادی توسط موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی در
تهران در
سال ۱۳۷۱ به زیور چاپ آراسته گردیده است.
کتاب از یک پیش گفتار و ۱۷ فصل و ۱۸۶ سلسله اسلامی به همراه شاخه‌های فرعی آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است؛
اما معرفی فصول:
در این فصل نویسنده، گاه شماری دوران خلافت چهار
خلیفه نخستین،
خلفای اموی و
خلفای عباسی ارائه داده است. شاخه‌های مختلف سلسله اموی (سفیانی و مروانی) و عباسی (در حلب و حران، شمال
شام و در نهایت
قاهره ) نیز ذکر گردیده است. نویسنده در این قسمت به
نفوذ روزافزون فرهنگ ایرانی در جامعه عباسیان اشاره می‌نماید.
در این قسمت، نویسنده ابتدا
حکام اموی اسپانیا از عبدالرحمن تا هشام سوم را بر می‌شمارد، سپس ملوک الطوایف یا روسای طوایف عرب اسپانیا از
قرن ۵ تا ۷ هجری را در مرکز و جنوب اسپانیا، و جزایر شرقی نام می‌برد. وی از ۱۸ حکومت کوچک محلی
مسلمان و نام سرکردگان آن‌ها یاد می‌کند.
در این فصل ۱۷ سلسله اسلامی حاکم بر شمال افریقا؛ از جمله ادریسیان مراکش (نخستین سلسله‌ای که
اصول عقاید شیعی را البته به صورت بسیار
ضعیف در مغرب رواج دادند)، بنی مدارا در سجلماسه، اغالبه در افریقیه، کلبیان در صقلیه (سیسیل) زیریان و حمادیان در
تونس و
الجزیره شرقی، مرابطون در شمال، غرب افریقا، اسپانیا و غیره معرفی شده‌اند.
در این قسمت نویسنده به معرفی سلسله‌هایی؛ همچون
طولونیان ،
اخشیدیان ،
فاطمیان ،
مرداسیان ،
اسماعیلیان نزاری،
ایوبیان و شاحه‌های مختلف آن، ممالیک و... که در منطقه
مصر و شامات حاکم بوده‌اند، می‌پردازد.
سلسله‌های
حمدانیان در
موصل و
حلب ،
بنی مزید در
حله و عراق مرکزی،
مروانیان در دیاربکر،
بنی عقیل در
عراق و شمال
سوریه و برخی سلسله‌های کوچک دیگر در این فصل، مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
نویسنده در این فصل به سلاله‌های محلی بی شماری که از بین طوایف مسلمان در
شبه جزیره عربستان به
حکومت مشغول بوده‌اند، اشاره نموده است.
قرامطه ،
امامان زیدی ،
زیادیان ،
صلیحیان ،
بنی نجاح ،
آل سعود و شریفان هاشمی از معروف‌ترین آن‌ها محسوب می‌شوند. گستره این فصل، تمام
شبه جزیره عربستان را در بر می‌گیرد.
در این فصل شاهان کیته ی
مالی، شاهان سنگای در
مالی و حوالی رود نیجر، حکمرانان کانم، بورنو در شرق سودان و حکمرانان فولانی در شمال
نیجریه به همراه شاخه‌های فرعی مختلف آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است.
سلاطین کیول در سالحل تانزانیا، که سلسله شیرازی نیز یکی از شعبات آن‌ها محسوب می‌شوند، حکمرانان بنهامی تپه نزدیک کنیا، والیان مزروعی یا حاکمان موصاسا در در ساحل افریقای شرقی، آل بوسعید در زنگبار و سلاطین هراز در
حبشه . از جمله سلسله‌های معرفی شده در این فصل می‌باشند.
در این قسمت به سلسله‌های گمنام، اما پر اهمیت منطقه قفقاز؛ از جمله شیروان شاهیان در مشرق
ماوراءالنهر ، هاشمیان دربند، جستانیان در دیلم، ساجیان آذربایجان، شدادیان اران، ابودلفیان کرج،
آل بویه ، اسپهبذان دابویه و باوندی،
آل زیار و... اشاره شده است.
سرزمین‌های شرقی ایران، ماوراءالنهر و خوارزم پیش از
سلجوقیان ، سلاله‌های مشهوری؛ همچون
طاهریان و
صفاریان در کنار خاندان‌های حاکم محلی؛ همچون سیجوریان در
خراسان و قهستان، الباسیان در
کرمان ، بانیجوریان در
بلخ و تخارستان،
آل محتاج در جغانیان و... از مباحث مطرح شده در این فصل هستند.
در این قسمت سلجوقیان بزرگ در
ایران و عراق به همراه سلجوقیان شام و سلجوقیان کرمان معرفی شده‌اند.
اتابکان که حکومت‌های دست نشانده دوره سلجوقی بودند و با ضعف آن‌ها قدرت زیادی به دست آوردند نیز، در این فصل معرفی شده‌اند که معروف‌ترین آن‌ها: اتابکان سلغری فارس، اتابکان یزد، آذربایجان و... می‌باشند.
در این فصل ابتدا به سلسله‌های کوچک مسلمان حاکم بر منطقه اناطولی؛ مثل سلجوقیان روم، دانشمندیه و چندین سلسله کوچک محلی دیگر و در نهایت سلسله
سلاطین عثمانی اشاره شده است.
مغولان و جانشینان آن‌ها در آسیای مرکزی و اروپای شرقی: این فصل به ارائه فهرست سلاطین خاندان‌های؛ مختلف مغول در آسیای مرکزی، اروپای شرقی، چین و... اختصاص دارد. در این قسمت خان‌های بزرگ
مغول ، ایلخانان ایران، خان‌های اردوی زرین در سیبری، و... معرفی شده‌اند.
در این فصل، ابتدا سلسله‌های محلی پس از ایلخانان؛ مثل
آل کرت ،
آل مظفر ،
آل اینجو ،
آل جلایر ،
سربداران معرفی شده، سپس به ترتیب
تیموریان ، ترکمانان
قراقویونلو و
آق قویونلو ،
مشعشعیان ،
صفویان ،
افشاریان ،
زندیان ،
قاجاریه و
خاندان پهلوی تا استقرار
جمهوری اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است.
در این فصل کوتاه، سلسله شیبانیان، طغای تیموریان، منغیت‌ها، خان‌های قنقراتی و خان‌های مینگ و سران آن‌ها معرفی شده‌اند.
سلسله غزنویان و دوره‌های مختلف این سلسله در
افغانستان و ایران و سپس
هندوستان ،
غوریان ، سلاطین دهلی، سلاطین بنگال، کشمیر، گجرات و دیگر سلسله‌های گمنام هندی از موضوعات مطرح شده، در این فصل می‌باشند.
سلسله‌های مسلمان
حاکم بر جنوب شرقی آسیا و
اندونزی که کمتر شناخته شده در این فصل معرفی شده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به حکمرانان مالاکا و سلطان‌های اچه سوماترا اشاره نمود.
کتاب با نمایه کسان، سلسله‌ها، جای‌ها و کتاب‌ها که فهرست کاملی است، خاتمه می‌یابد.
نویسنده در پایان معرفی هر سلسله، کتابشناسی آن سلسله را نیز ذکر کرده که هم بر غنای کارافزوده و هم برای علاقه مندان به جهت بررسی بیشتر آن سلسله موتر می‌باشد. ذکر تواریخ بر اساس سال‌های میلادی و قمری هر دو صورت گرفته که کاری پسندیده است. به طور کلی، باسروث در این کتاب کار فوق العاده‌ای انجام داده، بررسی ۱۸۶ سلسله اسلامی با شاخه‌های فرعی و مختلف شان که بیش از نیمی از آن‌ها ناشناخته مانده بود و اطلاعات کمی راجع به آن‌ها وجود داشته، نیازمند به تلاش و صرف
وقت بسیاری بوده که او چنین کاری را انجام داده است و به این لحاظ قابل
تقدیر می‌باشد.
نرم افزار تاریخ اسلامی ایران، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
