سبب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَبَب (به فتح سین و باء) از
واژگان قرآن کریم به معنای
ریسمان و
وسیله است.
سَبَب به معنای وسيله است.
راغب گويد: سبب ريسمانى است كه با آن به
درخت خرما بالا می‌روند جمع آن اسباب. فرموده
(فَلْيَرْتَقُوا فِي الْأَسْبابِ) يعنى «در ريسمان‌ها بالا روند.» اين در معنى اشاره است به آيه
(أَمْ لَهُمْ سُلَّمٌ يَسْتَمِعُونَ فِيهِ ...) «يا آنها را نردبانى است كه در آن بالا رفته و گوش می‌دهند؟» آنگاه بهر وسيله سبب گفته‌اند.
صحاح و
قاموس و
اقرب نيز معناى اولى آن‌را ريسمان و معنى دوّمى را وسيله گفته‌اند.
ابن اثیر گويد: سبب ريسمانى كه با آن
آب می‌كشند و به طور استعاره به هر وسيله سبب گفته شده.
•
(فَلْيَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَى السَّماءِ ثُمَّ لْيَقْطَعْ فَلْيَنْظُرْ هَلْ يُذْهِبَنَّ كَيْدُهُ ما يَغِيظُ) «هر كه گمان می‌كند كه خدا پيغمبرش را يارى نخواهد كرد ريسمانى به آسمان بكشد و سپس آن را قطع كند و بی‌افتد و ببيند آيا حيله‌اش
غیظ و
کینه او را از بين می‌برد.» آيه در شرح حال كسانى است كه به پيشرفت
اسلام گمان نداشتند.
•
(وَ آتَيْناهُ مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ سَبَباً • فَأَتْبَعَ سَبَباً) «به
ذو القرنین از هر چيز وسيله‌اى داده بوديم به يک وسيله از آنها تابع شد و از آن استفاده نمود.»
•
(وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ) آيه راجع به
قیامت است يعنى: «وسائل
دنیا از آنها بريده شد.»
•
(أَمْ لَهُمْ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما فَلْيَرْتَقُوا فِي الْأَسْبابِ) معنى آيه گذشت.
•
(يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ • أَسْبابَ السَّماواتِ فَأَطَّلِعَ إِلى إِلهِ مُوسى ...) (فرعون گفت: اى
هامان! براى من برج بلندى بساز، شايد به وسايلى دست يابم، وسايل دست يافتن به آسمان‌ها تا از خداى موسى آگاه شوم. ...)
صرح بناى بلند است مراد از اسباب چنان كه از آيه روشن می‌شود وسيله‌هاى رسيدن به آسمان‌هاست و گوئى منظور از آنها راه‌هاست يعنى بالاى آن بناى بلند بروم و به راههاى
آسمان برسم تا به معبود
موسی دست يابم
فرعون براى فريب مردم اين سخن را گفته است.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «سبب»، ج۳، ص۲۰۶.
