زمل (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زَمَل (به فتح زاء و فتح میم) یکی از مفردات به کار رفته در
قرآن کریم به معنای پیچیده شده در لباس و نیز
زِمْل (به کسر زاء و سکون میم) به معنى بار و حمل آمده است. از زَمَل تنها مشتق
مُزَّمِّل (به ضم میم و فتح زاء و کسر میم) به معنای آن‌که به لباسش پیچیده است در
قرآن کریم به کار رفته است.
زَمَل (يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ • قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا) (اى جامه به خود پيچيده!
شب را، جز كمى، به پاخيز.)
مزمّل در اصل متزمّل است يعنى آنكه به لباسش پيچيده است در
اقرب گويد: «تَزَمَّلَ الرَّجُلُ بثوبه: تلفّف به».
در تفسير اين آيه گفته‌اند كه
رسول خدا صلی‌اللّه‌علیه‌وآله لباسى بر خود پيچيده و خوابيده بود كه ندا آمد: اى
لباس بر خود پيچيده شب را به جز اندكى بپا خيز
و نيز گفته‌اند: اين خطاب براى تعريض است كه پيچيده شدن و خفتن كار خوبى نيست.
به عقيده نگارنده مطلب بايد به اين سادگى نباشد و اين خطاب معنى ديگرى در بر دارد و آيات بعدى درباره عبادت شب و تحمل وظيفه سنگين است كه فرموده
(إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا) (چرا كه ما به زودى سخنى سنگين به تو القا خواهيم كرد.)
و نيز درباره
استقامت در مبارزه با
کفّار (وَ اصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ اهْجُرْهُمْ هَجْراً جَمِيلًا) (و در برابر آنچه دشمنان مى‌گويند شكيبا باش و به طرزى شايسته از آنان دورى گزين.)
زِمْل (بر وزن علم) به معنى بار و حمل آمده
و نيز در آن گويد «زَمَلَ الشَّيْ‌ءُ: حَمَلَهُ» در
نهایه نيز
حمل را يكى از معانى آن شمرده است.
جوهری و
ابن اثیر گفته‌اند: زامله شتری است كه بار و متاع شخص را حمل می‌كند.
على هذا معنى آن تحمل بار
رسالت است يعنى اى آنكه بار رسالت را بر دوش گرفته‌اى شب را به جز اندكى بپا خيز.
اين معنى را كه ما گفتيم
بیضاوی در رديف ثانى نقل كرده
و
طبرسی از عكرمه آورده است.
اين كلمه تنها يكبار در كلام اللّه يافته است.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «زمل»، ج۳، ص۱۷۹.
