رکع (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَكْع (به فتح راء و سکون کاف) و
رُکوع (به ضم راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای خم شدن و سر پایین آوردن است.
رُكَّع سه بار در
قرآن مجید آمده است.
مشتقات
رَكْع که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
راكِعُونَ (به کسر کاف) به معنای
ركوع نماز،
ارْكَعِي (به کسر همزء، سکون راء و فتح کاف) به معنای رکوع کنندگان،
ارْكَعُوا (به کسر همزء، سکون راء و فتح کاف) به معنای رکوع کنید،
رُكَّع ( به ضم راء و فتح کاف) جمع راكع به معنای در حال رکوع کردن است.
رَكْع و
رُکوع به معنای خم شدن و
سر پایين آوردن است.
جوهری گويد:
ركوع به معنى انحناء است و
ركوع نماز از آن می‌باشد. «
رَكَعَ الشَّيْخُ» يعنى قامتش از پيرى خم شد.
ركوع نماز آن است كه به قدرى خم شود تا اگر بخواهد دست‌ها به
زانو برسد.
راغب می‌گويد:
ركوع به معنى خم شدن است گاهى در هيئت مخصوص نماز و گاهى در تذلل و تواضع به كار می‌رود خواه تذلل در
عبادت باشد يا غير آن.
مجمع ذيل
آیه ۴۳
بقره گويد: استعمال آن در
خضوع مجاز است و معناى اولى همان انحناء می‌باشد.
به مواردی از
رَكْع که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ) (همانها كه نماز را بر پا مى‌دارند، و در حال
ركوع،
زکات مى‌دهند.)
مراد از ركوع، ركوع نماز و «هُمْ راكِعُونَ» جمله حاليّه است.
(يا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ) (اى
مریم! به شكرانه اين نعمت براى
پروردگار خود، خضوع كن و
سجده به جا آور؛ و با
ركوع كنندگان،
ركوع كن.)
به نظر می‌آيد
سجود نماز در مذهب
نصاری پيش از
ركوع بوده است لذا سجود جلوتر ذكر شده است.
طبرسی آن‌را مانند نماز در
اسلام دانسته و فرموده واو دلالت بر اشتراک دارد نه ترتيب. و ظاهر آن است كه مراد از
وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ آن است كه از جمله مطيعان باش نه با آنها نماز بخوان و بعضى
نماز جماعت و بعضى با
نمازگزاران نماز بخوان گفته‌اند.
(و هنگامى كه به آنها گفته شود
ركوع كنيد
ركوع نمى‌كنند.)
(وَ خَرَّ راكِعاً وَ أَنابَ) (و به سجده افتاد و
توبه كرد.)
ظاهرا مراد از ركوع در اين دو آيه تذلل و تواضع است.
(تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً ...) (پيوسته آنها را در حال
ركوع و سجود مى‌بينى.)
رُكَّع جمع راكع و سجد جمع ساجد است.
(أَن طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَ الْعَاكِفِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ)(خانه مرا براى طواف‌كنندگان و مجاوران و
ركوع‌كنندگان سجده‌گزار [
نمازگزاران] پاكيزه سازيد.)
(وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَ الْقَائِمِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ) (و خانه‌ام را براى طواف‌كنندگان و قيام‌كنندگان و
ركوع‌كنندگان سجده گزار از آلودگى
بت‌ها و از هر گونه آلودگى پاک ساز.)
رُكَّع سه بار در قرآن مجید آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «رکع»، ج۳، ص۱۲۰.
