• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ربیع الأبرار و نصوص الأخیار (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ربیع الابرار و نصوص الاخیار ربیع الابرار از جمله آثار مهمی است که به شعر و تاریخ و ادب و همه اقسام علوم متداول پرداخته است. این کتاب نوشته جار الله زمخشری و به زبان عربی می باشد.



مؤلف کتاب محمود بن عمر بن محمد بن احمد الخوارزمی الزمخشری (۴۶۷- ۵۳۸ ق)است؛ وی در زمخشر از قریه‌های خوارزم در عهد سلطان ابو الفتح ملکشاه به دنیا آمد. او در دوران ضعف و نابودی خلافت عباسی می‌زیست و با خلفایی چون المقتدی بالله ، المستظهر بالله ، المسترشد بالله ، الراشد بالله و المقتفی بالله هم عصر بود. جامعه‌ای که زمخشری در آن زندگی می‌کرد جامعه‌ای اسلامی بود اما با این همه از وجود اقلیت‌های غیر اسلامی که دارای فرهنگ‌هایی ویژه و روحیاتی مخصوص به خود بودند، خالی نبود. وجود این اقلیت‌ها و نیز آثاری که نهضت ترجمه از خود به جای گذاشته بود در دراز مدت باعث بروز فتنه‌ها و محنت‌هایی برای جامعه اسلامی آن روز شد که اضطراب و ناامنی اجتماعی را به دنبال داشت. اما در همین بحبوحه زمخشری با حمایت و پشتیبانی برخی از ملوک و امرا و وزراء دست به تاسیس مدارس، کتابخانه‌ها و تشکیل حلقات درس و بحث و مناظره در مساجد زد و در همین عصر بود که دانشمندان و ادیبانی بلند مرتبه که هر یک به نوبه خود در علوم مختلف عقلی و نقلی دارای مقام بودند، ظهور و بروز یافتند.
زمخشری ادبیات را در نزد منصور ابی نصر آموخت و در نزد ابو نصر اصفهانی و ابو منصور حارثی و علی بن مظفر نیشابوری هم درس خواند. یک پای او را در اثر سرمازدگی بریده بودند در نتیجه با عصا راه می‌رفت. بارها به بغداد و خراسان سفر کرد و چون به شهری می‌رفت اهل آن شهر پیرامونش را می‌گرفتند و از او دانش می‌آموختند. با هر کس که مناظره می‌کرد به علم و درایت او گواهی می‌دادند. وی در علومی چون تفسیر ، حدیث ، نحو ، لغت و ادبیات صاحب نظر و دارای تالیفات گرانبهایی است. به پیروی از استادش ابو نصر اصفهانی به معتزله گرایش یافت و در اثر نبوغ و استعدادش از مدافعان و نظریه پردازان بزرگ این مذهب شد. به رغم فشارهای وارده مذهب خود را آشکار می‌کرد و به هنگام معرفی خود پسوند «معتزلی» را می‌افزود. مهمترین اثر وی تفسیر او بر قرآن کریم است. از دیگر آثار او می‌توان از: اساس البلاغة ، الامالی فی کل فن ، الانموذج ، دیوان التمثیل ، ربیع الابرار و نصوص الاخبار، سوائر الامثال ، الفائق و رؤس المسائل نام برد.

کتاب حاوی مطالب مختلف و متنوعی است که آنرا به صورت مجموعه و جنگی درآورده است. هدف مؤلف از نگارش این اثر رفع خستگی و ایجاد نشاط در خوانندگان است. کتاب دارای ۷۸ باب در موضوعات مختلف می‌باشد. زمخشری در هر موضوع، احادیث نبوی ، اقوال صحابه و تابعین و عباد و زهاد و نساک و حکماء عرب و فارس ، شعراء ، اقوال انبیاء بنی اسرائیل و جز ایشان و نیز داستانها و اخباری که با تاریخ عرب و پادشاهان و خلفاء و امیران و مغنیان و غیره را که ارتباط با موضوع مورد نظر دارند، گردآورده است. این کتاب تصویری واضح و روشن از روش زندگانی عربها در دوران جاهلیت و اسلام ارائه می‌کند. ربیع الابرار با این کثرت و تنوع مطالب خبر از گستره علم و آگاهی مؤلف آن نسبت به فرهنگ و دانشهای عرب و غیر ایشان می‌دهد. بسیاری از مورخین در آثار خود از این کتاب یاد کرده‌اند: وفیات الاعیان ، ارشاد الادیب ، تاریخ الادب العربی و غیره. خلاصه‌ها و گزیده‌هایی از این کتاب نیز نگاشته شده است از جمله خلاصه محی الدین بن خطیب قاسم بن یعقوب متوفای سنه ۹۴۰ ه که آنرا: روض الاخبار المنتخب من ربیع الابرار نام نهاده است. خلاصه آنکه ربیع الابرار از جمله آثار مهمی است که به شعر و تاریخ و ادب و همه اقسام علوم متداول پرداخته است.


کتاب در ۱۲۹۲ در قاهره به چاپ رسیده است. نسخه مورد استفاده در برنامه توسط عبد الامیر مهنا تحقیق شده و موسسه الاعلمی للمطبوعات بیروت در سال ۱۴۱۲ ه آنرا منتشر ساخته است.
[۴] اکتفاء القنوع بما هو مطبوع، ادوارد فندیک، ص۳۴۳.



۱. ربیع الابرار ونصوص الاخیار، الزمخشری، ج۱، ص۵.    
۲. ربیع الابرار ونصوص الاخیار، الزمخشری، ج۱، ص۱۶.    
۳. ربیع الابرار ونصوص الاخیار، الزمخشری، ج۱، ص۱۶.    
۴. اکتفاء القنوع بما هو مطبوع، ادوارد فندیک، ص۳۴۳.



نرم افزار كتابخانه تراث‌، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.


رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب ادبیات عرب




جعبه ابزار