• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

باباشاه اصفهانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



باباشاه اصفهانی (باباشاه عراقی) ملقب به رئیس‌الرؤسا، از نستعلیق‌نویسان نامی در قرن دهم در کوهپایه اصفهان متولد شد و در همان‌جا پرورش یافت و سرانجام در جوانی در سفری به بغداد (۹۹۶) درگذشت.
[۱] منشی قمی، احمد بن حسین، گلستان هنر، ج۱، ص۱۱۹، چاپ احمد سهیلی خوانساری، تهران ۱۳۶۶ ش.




باباشاه اصفهانی، متخلّص به «حالی» شاعر و خوشنویس مشهور عصر صفویه بوده، اصلاً از کوهپایه است اما به اصفهانی شهرت یافته،
[۲] حسین‌صبا، محمدمظفر، تذکره روز روشن، ص۹۵-۹۶.
خط را نزد سیّداحمد مشهدی مشق کرده است. بعضی از تذکره‌ها او را شاگرد میرعلی هروی (متوفی ۹۵۲) دانسته اند، ولی با ملاحظه سال وفات و عمر کوتاه او این ادعا از نظر تاریخی درست به نظر نمی‌آید.
[۳] مهدی بیانی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۱، ص۸۵ـ۸۶، تهران ۱۳۶۳ ش.



عموم خط‌شناسان و خوش‌نویسان متفق‌القولند که تا زمان بابا شاه خط نستعلیق را کسی به شیرینی و شیوایی او ننوشته است.
[۴] بیانی، مهدی، کارنامه بزرگان ایران، ص۱۶۸.
[۵] عالی‌افندی، مصطفی، مناقب هنروران، ترجمه توفیق‌هاشم‌پورسبحانی، ص۷۹.
[۶] حسینی کاشانی، تقی‌الدین محمد بن شرف‌الدین علی، تذکره خلاصة الاشعار (بخش اصفهان)، ص۳۲۱-۳۲۲.

بابا شاه در عصر خود از مشهورترین خطاطان بوده است و خطش را به عذوبت و پختگی و لطافت ستوده‌اند
[۷] رازی، امین‌احمد، هفت اقلیم، ج۲، ص۴۳۰، چاپ جواد فاضل، تهران (بی تا).
و نوشته‌های او را به قیمت بالایی می‌خریدند.
[۸] اسکندر منشی، تاریخ عالم آرای عباسی، ج۱، ص۱۷۱، تهران ۱۳۵۰ ش.
به سبب اخلاق درویشانه از نزدیکی با سلاطین و امرا پرهیز می‌کرد و روزگار را در گوشه‌نشینی به کتابت می‌گذرانید اجرت هر هزار سطر کتابت او، به گفته امین‌احمد رازی
[۹] رازی، امین‌احمد، هفت اقلیم، ج۲، ص۴۳۰، چاپ جواد فاضل، تهران (بی تا).
سه تومان بوده است.
باباشاه شعر نیز می‌سروده و حالی تخلص می‌کرده است.
[۱۰] بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۱، ص۸۶، تهران ۱۳۶۳ ش.

نمونه‌هایی از اشعار او در برخی از تذکره‌ها آمده است. این رباعی از بابا شاه اصفهانی است:
دوشینه به بزم آن بت باده‌پرست •••••• بودم که شد از باده عشرت سرمست
او رفت به خواب مستی و من از شوق •••••• بر پاش نهادم سر و رفتم از دست


منظومه ای در آداب خوشنویسی بدو نسبت داده‌اند.
رساله آداب المشق نیز که به خطا به میرعماد (متوفی ۱۰۲۴) نسبت داده شده از بابا شاه اصفهانی است.
[۱۱] ایرانی، عبدالمحمد، پیدایش خط و خطاطان، ج۱، ص۱۴۰ـ۱۴۱، مصر ۱۳۰۶ ش.
این رساله را محمد شفیع براساس نسخه محفوظ در کتابخانه دانشگاه پنجاب چاپ کرده است.
[۱۲] بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۱، ص۸۷ـ ۸۸، تهران ۱۳۶۳ ش.

از او قطعات خوشنویسی و چند کتاب به خط نستعلیق خوش در کتابخانه‌ها و مجموعه‌های شخصی موجود است.
[۱۳] بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۱، ص۹۰-۹۱.
از وی که به کتابت بیش از قطعه‌نویسی گرایش داشت، چند قطعه در کتابخانه‌های ترکیه هست، و نسخه های متعددی از آثار ادبی فارسی را که به خطّ اوست در برخی از کتابخانه‌ها می‌توان یافت.


تاریخ وفاتش را برخی سال ۹۹۶ در بغداد
[۱۴] منشی قمی، احمد بن حسین، گلستان هنر، ص۱۱۹.
و برخی دیگر سال ۱۰۱۲ه در مشهد مقدس نوشته‌اند
[۱۵] ایرانی، عبدالمحمد، پیدایش خط و خطاطان، ص۱۴۰-۱۴۱.
و تاریخ دوم صحیح‌تر به نظر می‌رسد.
[۱۶] مهدوی، سیدمصلح‌الدین، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ص۱۵۴.



۱. منشی قمی، احمد بن حسین، گلستان هنر، ج۱، ص۱۱۹، چاپ احمد سهیلی خوانساری، تهران ۱۳۶۶ ش.
۲. حسین‌صبا، محمدمظفر، تذکره روز روشن، ص۹۵-۹۶.
۳. مهدی بیانی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۱، ص۸۵ـ۸۶، تهران ۱۳۶۳ ش.
۴. بیانی، مهدی، کارنامه بزرگان ایران، ص۱۶۸.
۵. عالی‌افندی، مصطفی، مناقب هنروران، ترجمه توفیق‌هاشم‌پورسبحانی، ص۷۹.
۶. حسینی کاشانی، تقی‌الدین محمد بن شرف‌الدین علی، تذکره خلاصة الاشعار (بخش اصفهان)، ص۳۲۱-۳۲۲.
۷. رازی، امین‌احمد، هفت اقلیم، ج۲، ص۴۳۰، چاپ جواد فاضل، تهران (بی تا).
۸. اسکندر منشی، تاریخ عالم آرای عباسی، ج۱، ص۱۷۱، تهران ۱۳۵۰ ش.
۹. رازی، امین‌احمد، هفت اقلیم، ج۲، ص۴۳۰، چاپ جواد فاضل، تهران (بی تا).
۱۰. بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۱، ص۸۶، تهران ۱۳۶۳ ش.
۱۱. ایرانی، عبدالمحمد، پیدایش خط و خطاطان، ج۱، ص۱۴۰ـ۱۴۱، مصر ۱۳۰۶ ش.
۱۲. بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۱، ص۸۷ـ ۸۸، تهران ۱۳۶۳ ش.
۱۳. بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۱، ص۹۰-۹۱.
۱۴. منشی قمی، احمد بن حسین، گلستان هنر، ص۱۱۹.
۱۵. ایرانی، عبدالمحمد، پیدایش خط و خطاطان، ص۱۴۰-۱۴۱.
۱۶. مهدوی، سیدمصلح‌الدین، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ص۱۵۴.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «باباشاه اصفهانی»، شماره۲۵.    
مصلح‌الدین مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص۳۵-۳۶.    







جعبه ابزار