رأفت (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَأفَت (به فتح راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای رحمت شدید است.
رَئوف (به فتح راء) از واژگان قرآن کریم و از اسماء حسنی است و معنایش این است که خداوند به عموم اعمّ از گرفتار و غير آن مهربان است.
رَأفَت :
(وَ لا تَأْخُذْكُمْ بِهِما رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ) صحاح و
اقرب الموارد ، و
طبرسی در ذيل
آیه ۱۴۳ بقره رأفة را رحمت شديد گفته‌اند و آن يكى از دو معنى
قاموس است.
ولى
راغب آن را رحمت و مهربانى مطلق گفته
. در
المیزان ذيل آيه ۱۴۳ بقره
می‌گويد: فرق ما بين رأفت و رحمت با آنكه هر دو در معنى شريكند آن است كه رأفت مخصوص به كسى است كه مبتلى و گرفتار باشد ولى رحمت اعمّ است به مبتلى و غير آن.
ابن اثیر در
نهایه رأفت را اخصّ گرفته و گويد: رحمت هم در شيى‌ء محبوب آيد و هم در
مکروه از روى مصلحت ولى رأفت فقط در محبوب است.
خلاصه آن كه فرق ميان آن دو در شدّت و ضعف و يا در گرفتار و غير گرفتار است. و نسبت ميان آن دو
اعمّ و اخص مطلق است. ولى به نظر می‌آيد كه فرق دوم بهتر است.
و آيه‌ای كه در ابتداء نقل شد مؤيد اين سخن است زيرا مرد و زن
زناکار آنگاه كه تازيانه زده می‌شوند گرفتار و در مصيبت‌اند لذا فرموده
(وَ لا تَأْخُذْكُمْ بِهِما رَأْفَةٌ)رَئوفٌ اسماء حسنی است و يازده بار در قرآن مجيد آمده است.
رَئوفٌ دو بار تنها و نه بار توأم با
رحیم آمده است.
(وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ) همچنين
آیه ۲۰۷ بقره .
در ده محل از يازده محل فوق صفت خداوند و در يک محل صفت
حضرت رسول اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) آمده است و آن
آیه ۱۲۸ توبه است كه فرموده
(لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَؤُفٌ رَحِيمٌ) .
آياتی‌كه رئوف در آنها توأم با رحيم آمده است عبارت‌اند از
(إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ) و
آیه ۱۱۷ توبه ، آیات
۷ و
۴۷ نحل،
آیه ۶۵ حج،
آیه ۲۰ نور،
آیه ۹ حدید،
آیه ۱۰ حشر.
در اين آيات به احتمال قوى مراد آن است كه خداوند به عموم اعمّ از گرفتار و غير آن مهربان است ناگفته نماند در «رحم» خواهد آمد كه رأفت خدا به معنى تأثر و رقّت قلب نيست چنانكه در
بشر است و رأفت خدا همان نعمت‌هاى خداست كه خوان كرمش براى عموم گسترده است و از رأفت بزرگش
هدایت خلق بوسيله
فطرت و
پیامبران است.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «رأفة»، ج۳، ص۳۳.
