دیوان مظالم طاهریان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

مظالم، دیوانی بود که وظیفۀ آن رسیدگی به شکایت مردم از مردم و همچنین از دولت بود.

---

در مقدمه ابن خلدون دربارۀ دیوان مظالم آمده است:
«و آن وظیفه‌ای بود مرکب از قدرت سلطنت و عدالت و انصاف قضاوت و متصدی آن نیاز به توانایی و نیرویی داشت که مایه هراس باشد تا بتواند طرف ستمگر را سرکوب کند و متجاوز را از تعدی باز دارد و اموری را اجرا می‌کرد که قضات و دیگران از اجرا کردن آنها عاجز بودند. و وی به رسیدگی دلایل و اسناد و تعزیر و تکیه کردن بر امارات و قراین و به تاخیر انداختن حکم تا روشن شدن حقیقت و وا داشتن دو طرف دعوی به صلح و سوگند دادن گواهان نیز می‌پرداخت و این گونه وظایف از حدود کارهای قاضی وسیع تر بود. و خلفای گذشته تا روزگار مهتدی از بنی عباس تمام این وظایف را به تن خویش انجام می‌دادند.»

---

در دورۀ طاهریان، وظیفۀ دیوان مظالم اکثرا برعهدۀ شخص حاکم طاهری بود. نقل شده است که طاهر بن حسین خود در زمان‌های خاصی به قضاوت در بین مردم می‌پرداخت. همچنین نقل شده است که عبدالله بن طاهر در ابتدای ورود به خراسان، در چندین مورد مختلف به اجرای عدالت پرداخت.
نقل شده است که عبدالله بن طاهر حتی در مواردی والیانش را نیز به خاطر شکایت مردم از آنها، مجازات می‌کرده است. به طور مثال نقل شده است که پسر عموی وی که عهده‌دار حکومت کرمان بود، به زنی زرتشی ظلم کرد. این ظلم به حدی بود که مرد زرتشتی گفت: «مگر خدای بمرد.» وقتی این خبر به عبدالله بن طاهر رسید، پسر عموی خود را مجازات نمود و حق زن زرتشتی را به وی برگردانید؛ سپس گفت: «اینک خدای نمرد.»
همچنین پس از ظلم حاکم هرات به زنی در این شهر، عبدالله بن طاهر گروهی را برای تحقیق به این شهر اعزام نمود و آن زن را برای رسیدگی به شکایت به مرکز حکومت خود، فراخواند.

---