• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دور (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




دَوْر (به فتح دال وسکون واو) از واژگان قرآن کریم به معنای گردش است. مشتقات دور که در آیات قرآن امده عبارتند از: دار به معناى خانه و جمع آن دیار است. دَيَّار به معناى ساكن‌دار، دائره به معناى گردنده و جمع آن دوائر است.



دَوْر به معنای گردش است. در اقرب الموارد می‌گويد: دَوْر به معنى حركت‌ و بر گشتن شى‌ء به جاى اوّلى است‌.


(يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ‌ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشى‌ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ) يعنى «سوى تو می‌نگرند ديدگانشان همی‌گردد مانند كسی كه از مرگ بيهوش شده است‌.»
(تِجارَةً حاضِرَةً تُدِيرُونَها بَيْنَكُمْ) «داد و ستد حاضرى كه ميان خود می‌گردانيد.»

۲.۱ - دار

دار به معنى خانه است. راغب در وجه آن گويد: خانه را بدان اعتبار دار گفته‌اند كه ديوار آن گرديده تا به اوّل آن رسيده است‌.
(فَخَسَفْنا بِهِ وَ بِدارِهِ‌ الْأَرْضَ ...) يعنى «او و خانه‌اش را به زمين فرو برديم.»
دار گاهى به معنى شهر آمده است و شايد آيه‌ (فَقالَ تَمَتَّعُوا فِي‌ دارِكُمْ‌ ثَلاثَةَ أَيَّامٍ ...) به معنى شهر باشد. يعنى «در شهر خويش سه روز متمتّع شويد.»
جمع دار در قرآن مجيد ديار آمده است‌.
(وَ أَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَ دِيارَهُمْ‌ وَ أَمْوالَهُمْ) (و زمين‌ها و خانه‌ها و اموالشان را در اختيار شما گذاشت.)
از بهشت به‌ «دارُ السَّلامِ» و «دارُ الْمُتَّقِينَ‌» و از جهنم به‌ «دارَ الْبَوارِ» و از آخرت به نام «دار [الدَّارُ] الْآخِرَةُ» و «دارُ الْخُلْدِ» و «دارُ الْقَرارِ» تعبير شده است ولى‌ دَارُ الدُّنْيَا در قرآن مجيد بكار نرفته است.

۲.۲ - دَيَّار

دَيَّار به معنى ساكن دار است. راغب گويد: مبالغه نيست و گر نه گفته می‌شد دوّار.
(رَبِّ لا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْكافِرِينَ‌ دَيَّاراً) طبرسی گويد: ديّار بر وزن فيعال از دوران و اصل آن ديوار است و او به ياء قلب شده و ادغام گرديده است و آنگاه ديّار را به معنى نازل دار گفته است. يعنى: «خداى من در روى اين زمين احدى را كه ساكن خانه باشد زنده مگذار.»

۲.۳ - دائره

دائره به معنى گردنده است و مراد از آن اغلب حادثه و بلائى است كه در دنيا می‌گردد و به انسان می‌رسد جمع آن در قرآن دوائر است‌.
(وَ يَتَرَبَّصُ بِكُمُ‌ الدَّوائِرَ عَلَيْهِمْ‌ دائِرَةُ السَّوْءِ ...) «حوادث نا گوار را به شما انتظار می‌كشد بر آنهاست حادثه بد.»
(فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يُسارِعُونَ فِيهِمْ يَقُولُونَ نَخْشى‌ أَنْ تُصِيبَنا دائِرَةٌ ...) طبرسى فرموده مراد از دائره در آيه دولت و اقتدار و حكومت است كه در دنيا می‌گردد و از قومى به قومى منتقل می‌شود. يعنى «مريض القلب‌ها در دوستى دشمنان اسلام شتاب می‌كنند و می‌گويند از آن بيم داريم كه به ما دائره‌اى برسد و حكومت به دست دشمنان اسلام بيافتد كه محتاج به كمک آن‌ها شويم و يا بر ما بلائى روى آورد كه در رفع آن به کفّار نيازمند گرديم.»


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۳۷۶.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۲۱.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۳۰۴.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۲۵۰.    
۵. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۹.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۸۷.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۴۳۱.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۴۶.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۶۵.    
۱۰. بقره/سوره۲، آیه۲۸۲.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۴۳۴.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۶۶۷.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۸۴.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۲۰۶.    
۱۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۲۱.    
۱۶. قصص/سوره۲۸، آیه۸۱.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۸۰.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۱۱۸.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۴۱۸.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۲۳۸.    
۲۱. هود/سوره۱۱، آیه۶۵.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۱۳.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۴۶۶.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۶۵.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۸۶.    
۲۶. احزاب/سوره۳۳، آیه۲۷.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۲۱.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۹۱.    
۲۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۴۳۶.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۵۱.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۸۳.    
۳۲. یونس/سوره۱۰، آیه۲۵.    
۳۳. انعام/سوره۶، آیه۱۲۷.    
۳۴. نحل/سوره۱۶، آیه۳۰.    
۳۵. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۲۸.    
۳۶. بقره/سوره۲، آیه۹۴.    
۳۷. فصلت/سوره۴۱، آیه۲۸.    
۳۸. غافر/سوره۴۰، آیه۳۹.    
۳۹. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۲۱.    
۴۰. نوح/سوره۷۱، آیه۲۶.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۴۵.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۴۸.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۶.    
۴۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۵۵.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۴۸.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۳۵۳.    
۴۷. توبه/سوره۹، آیه۹۸.    
۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۷۱.    
۴۹. ‌ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۵۰۲.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۹۶.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۱۹۲.    
۵۲. مائده/سوره۵، آیه۵۲.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۳۱۹.    
۵۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۳۷۴.    
۵۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۶۱۳.    
۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۳۱۹.    
۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۷، ص۷۳.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دور»، ج۲، ص۳۷۶.    






جعبه ابزار