دلائل الإمامة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دلائل الامامة، کتابی است اعتقادی که در آن به اثبات حقانیت
امامان شیعه پرداخته و با ذکر
آیات و
روایات در فضائل و
مناقب و معجزات آنها از خلافت و جانشینی آنان بعد از
پیامبر اکرم دفاع نموده است. نویسنده این کتاب جناب محدث شیخ ابی جعفر محمد بن جریر بن رستم طبری صغیر می‌باشد که این کتاب را به
زبان عربی در قرن پنجم نوشته است.
این نسخه از کتاب با تقدیمی از طرف مؤسسه بعثت، قسم دراسات الاسلامیه در
قم شروع می‌شود که در آن تقدیم به ذکر دلائل
نبوت پیامبر پرداخته تا آنجا که به
امامت رسیده است، چون دیده‌اند در باب امامت آراء و اقاویل و تکذیب و تشکیک فراوانی وجود دارد به کتابت دلائل الامامة اهمیت زیادی داده‌اند زیرا امامت و امتداد صحیح و ضروری نبوت و حصن
دین است که بواسطه آن دین باقی می‌ماند، لذا ابن ابی الحدید معتزلی در شرح قول
امیرالمؤمنین که فرموده‌اند در لابد للناس من امیر می‌گوید این نصی است صریح از علی علیه‌السّلام بر اینکه امامت
واجب است در حالیکه مردم در این مساله اختلاف کرده‌اند. بعد از اینکه این مؤسسه در مقدمه این کتاب امامت و رئاست عامه در امور
دین و
دنیا توسط امام را اثبات کرد و گفت که امتداد وجود نبوی و حفظ و حمایت امانت و قیام به
رسالت پیامبر است، جا دارد که گفته شود هرآنچه که دلیل بر
نبوت است، می‌تواند دلیل بر امامت گردد به غیر از نزول
وحی که بعد از نبی، قطع گردید و به جای وحی دلائل دیگری جانشین آن می‌شود و از شروط امامت می‌گردد.
از جمله دلایلی که در این مقدمه برای امامت ذکر می‌گردد:
۱-
نص ۲- استقامة و سلامة النشاة.
۳- منقبت در
علم و
حکمت. ۴- احادیث و آثارشان. ۵- نص امام سابق. ۶- نسبت شریف و رفیع داشتن. ۷-
معجزه.
بعد از مقدمه‌ای که از طرف این مؤسسه انجام شده بود، ترجمه‌ای برای مؤلف این کتاب ذکر کرده‌اند، از جمله موارد این قسمت آوردن اسامی افرادی است که با ایشان هم نام بوده‌اند و جهت دوری از اشتباه به ذکر نام و تاریخ آنها پرداخته‌اند. از جمله مشترکین ابو جعفر محمد بن جریر بن یزید الطبری العامی صاحب تاریخ و تفسیر در قرن چهارم. همچنین ابو جعفر محمد بن جریر بن رستم طبری الآملی کبیر که معاصر ابن جریر طبری عامی می‌باشد متوفی قرن پنجم. نفر بعد محمد بن جریر از
روات حدیث که محمد بن جریر طبری کبیر به سه واسطه از او روایت می‌کند. اما خود صاحب کتاب دلائل امامه چون تاریخ دقیقی از ولادت و وفاتش نیست، از مجموع قرائن بدست می‌آید که ایشان متعلق به نیمه دوم قرن چهارم و اوائل قرن پنجم بوده باشند.
از اصل این کتاب قسمتی ساقط شده است. مصادر مختلفی که از این کتاب نقل کرده‌اند آن را با پنج عنوان نام برده‌اند.
سید هاشم بحرانی متوفی سنة ۱۱۰۷ ق در کتاب مدینة المعاجز که زیاد از کتاب طبری صغیر نقل می‌کند، نام کتاب وی را «الامامة» ذکر کرده است.
بهبهانی در کتاب «
الدمعة الساکبة» و در غیر این کتاب به «دلائل الائمة» تعبیر آورده است.
سید بن طاووس در کتابهای «الیقین»، «
فرج المهموم»، «الامان»، «
اللهوف» و «اقبال الاعمال» و همچنین
علامه مجلسی در
بحار الانوار و
شیخ آقا بزرگ در الذریعة، نام این کتاب را «دلائل الامامة» ذکر کرده‌اند. نام دیگری که برای این کتاب گفته شده «مسند
فاطمه» می‌باشد که سید بحرانی در «المحجة فیما نزل فی المقام الحجة» آن را عنوان کرده است. شاید سبب این نام احادیثی باشد که در نسخه کامل و اسقاط نشده درباره
حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیهم وجود داشته است. از جمله نامهای این کتاب «
مناقب فاطمه و ولدها علیهم السلام» می‌باشد که
علامه حلی متوفی (۱۱۰۴) در کتاب «اثبات الهداة» آن را ذکر کرده است. اما اسم مرجح همان «دلائل الامامة» است که سید بن طاووس به آن تصریح نموده است زیرا که ایشان از نسخه کامل و تام کتاب اطلاع داشته‌اند.
در این کتاب مصنف دلائل، معجزات و تواریخ ائمه هداة علیهم‌السّلام و فضائل و معجزات سیدة النساء
فاطمه الزهراء « سلام‌الله‌علیها » را بیان کرده است. مصنف کتاب دیگری با عنوان «نوادر المعجزات» دارد که فرق آن با کتاب دلائل الامامة این است که در کتاب حاضر اضافه بر دلائل و کرامات ائمه تواریخ و احوال ائمه مفصل بیان شده است.
درباره تاریخ تالیف این کتاب خود مصنف تصریحی بر آن نداشته، ولی ممکن است گفته شود که کتاب بعد از سال ۴۱۱ ق نوشته شده است زیرا مولف در حدیث ۱۲۸ از دلائل
امام الحجة می‌فرماید: «نقلت هذا الخبر من اصل بخط شیخنا ابی عبدالله الحسین الغضائری (رحمه الله)» و غضائری در سال ۴۱۱ ق فوت نموده است پس نوشتن کتاب بعد از این تاریخ به پایان رسیده است. ظاهرا این کتاب دو جلد بوده که جلد اولش از بین رفته و به دست ما نرسیده، زیرا در مصادری که
سید بن طاووس از این کتاب نقل می‌کند مطالبی را می‌آورد مبنی بر این که در جلد اول این کتاب درباره
پیامبر مسائلی مطرح بوده است و نسخه کامل دست سید بن طاووس بوده است.
کتاب حاضر از روی سه نسخه خطی گرفته شده. ۱- نسخه در مکتبة الرضویه در مشهد مقدس. ۲- نسخه در مکتبة سید مرعشی در قم ۳- نسخه در چاپخانه حیدریه در
نجف اشرف در سال ۱۳۶۹ هجری قمری. بعد از مقدمه‌ای که در این کتاب توسط دراسات الاسلامیه در مؤسسه بعثت قم نوشته شده است تصویری از صفحه اول و آخر اصل کتاب طبق نسخه‌های مکتبه رضویه و
مرعشی نجفی چاپ شده است و سپس اصل کتاب از آنچه که باقی مانده مکتوب گردیده است. کتاب حاضر با فصل
امیرالمؤمنین که از علت لقب ایشان به امیر مؤمنان و معجزات وی سخن گفته شروع گشته است و پس از آن به ذکر اسماء و خبر ولادت،
وصیت و اخبار مختلف و جالبی از
حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها پرداخته است، و بعد از آن از تک تک ائمه با نام و القاب و ولادت و تاریخ و معجزات آنان شروع و با
امام غائب و اخباری که در زمینه غیبت است و همچنین کسانی که حضرت را دیده‌اند چه در
زمان غیبت و چه در قبل آن به پایان رسانده است.
در تمام احادیث کتاب سلسله سند ذکر شده و فقط به ذکر راوی آن بسنده نشده است.
در پایان فهرست آیات قرآنی و بعد از آن فهرست اعلام و روات و سپس فهرست مصادر و مراجع و آن گاه فهرست محتوای کتاب آورده شده است.
این نسخه به تحقیق قسمت دراسات الاسلامیه مؤسسه بعثت قم در سال ۱۴۱۳ هجری قمری به چاپ اول رسیده و یک جلد می‌باشد.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
